mối quan tâm vật chất của giai cấp tư sản Đức cuối thế kỉ XVIII, hay bất cứ
luận đề nào tương tự của họ.
Ở đây chúng ta không có điều kiện đi sâu vào việc thảo luận các nguyên
do tại sao phương pháp trên thực sự không đem lại kết quả ngay cả đối với
những quan niệm giờ đây đã bị coi là sai lầm, và ngay cả đối với những
quan niệm mà chúng ta có khả năng giải thích ở một mức độ nhất định nào
đó dựa trên khối lượng tri thức hiện tại tốt hơn của chúng ta. Điểm mấu
chốt là, hướng đi này, xét trên khía cạnh tri thức hiện tại của chúng ta, ẩn
chứa một mâu thuẫn: nếu chúng ta biết tri thức của chúng ta được hình
thành trong điều kiện nào hay được xác định như thế nào, thì tri thức đó
không còn là tri thức hiện tại của chúng ta. Khẳng định rằng chúng ta có thể
giải thích được tri thức của riêng mình cũng là khẳng định chúng ta biết
nhiều hơn những gì chúng ta biết, một lời tuyên bố vô nghĩa lí (nonsense)
theo đúng nghĩa của từ “vô nghĩa lí”. Có thể có lí khi tuyên bố rằng, đối với
một tâm trí siêu đẳng hơn hẳn, tri thức hiện tại của chúng ta xuất hiện dưới
dạng “có quan hệ” hay dưới dạng bị chi phối theo một cách thức nào đó bởi
các hoàn cảnh ấn định. Song kết luận duy nhất chúng ta được phép rút ra từ
tuyên bố này có lẽ là một kết luận đối nghịch với kết luận của “lí thuyết tự
vận động về sự phát triển tri thức”: dựa trên tri thức hiện tại, chúng ta
không ở vị thế để định hướng thành công sự phát triển tri thức. Để đưa ra
bất kì kết luận nào khác ngoài kết luận này, để rút ra từ luận đề, rằng niềm
tin con người được quyết định bởi hoàn cảnh, cái tuyên bố rằng quyền lực
nên được trao cho ai đó để quyết định niềm tin này bao hàm việc khẳng
định những người được trao quyền lực đó sở hữu một loại tâm trí siêu
đẳng. Thực ra thì những người giữ những quan điểm này thường trang bị
thêm một lí thuyết đặc biệt nào đó để miễn trừ quan điểm riêng của họ khỏi
hệ quan điểm cùng loại và để nâng họ lên như là một tầng lớp được hưởng
tối huệ, hay đơn giản là “nhóm trí thức thoát khỏi mọi ý thức hệ” (“free-
floating intelligentsia”), những người sở hữu tri thức tuyệt đối.
Vì thế, trong khi trào lưu này, theo một nghĩa nhất định, là biểu trưng
cho một loại chủ nghĩa siêu duy lí, một đòi hỏi định hướng mọi thứ bằng
