CUỘC CÁCH MẠNG NGƯỢC TRONG KHOA HỌC - Trang 128

hoạt động tự do của những người khác. Thương gia góp tay vào quá trình
hoàn thành một mục đích tại thời điểm này hay thời điểm khác, và hiếm khi
tham gia vào toàn bộ một quá trình hoàn chỉnh phục vụ cho một nhu cầu
cuối cùng. Điều khiến anh ta quan tâm không phải việc một quá trình hoàn
chỉnh mà anh ta tham gia đóng góp đạt được một kết quả cuối cùng cụ thể
nào đó, mà là cách thức sử dụng tốt nhất một phương tiện cụ thể nào đó mà
anh ta biết. Tri thức đặc thù của anh ta hầu hết là loại tri thức về những
hoàn cảnh cụ thể theo không gian và thời gian, hay có thể là một kĩ năng
xác quyết những hoàn cảnh đó trong một lĩnh vực đã biết. Nhưng dù loại tri
thức này không phải là loại có thể được chuẩn thức thành những định đề
phổ quát, hay có thể ghi nhớ một lần và dùng mãi mãi, và dù trong kỉ
nguyên của Khoa-Học, vì lí do kể trên nó bị coi như là loại tri thức hạng
hai, thì nó không hề kém phần quan trọng so với kiến thức khoa học nhằm
đạt được các mục đích thực tiễn. Và trong khi có lẽ vẫn có thể tưởng tượng
ra rằng tất cả kiến thức lí thuyết có thể được tổng hợp và chứa đựng trong
đầu của một số chuyên gia và vì thế có thể chuyển được tới cho một cơ
quan quyền lực trung ương duy nhất, thì loại kiến thức về những thứ cụ thể,
về những hoàn cảnh thoáng qua trong khoảnh khắc, và về những điều kiện
cục bộ này sẽ không bao giờ tồn tại dưới hình thức nào khác ngoài việc bị
phân tán cho nhiều người. Kiến thức về khi nào một nguyên liệu hay máy
móc cụ thể có thể được sử dụng hiệu quả nhất, hay ở đâu có thể kiếm được
rẻ nhất và nhanh nhất một yếu tố đầu vào nào đó có vai trò quan trọng đối
với việc giải quyết một vấn đề cụ thể hoàn toàn ngang bằng như kiến thức
về đâu là loại nguyên liệu hay máy móc tốt nhất cho mục đích đó. Loại
kiến thức đầu tiên ít liên quan tới các thuộc tính cố hữu của các nhóm sự
vật mà người kĩ sư nghiên cứu, nhưng lại là loại kiến thức về cảnh huống
cụ thể của con người. Và bởi là người có nhiệm vụ cân nhắc những thực tế
này, nên thương gia luôn có xu hướng đối nghịch với những lí tưởng của
người kĩ sư, người có những kế hoạch mà anh ta gây cản trở và người vì thế
luôn không ưu thích anh ta

[95]

.