Ngày hai mươi chín tháng Giêng trước rạng đông, khi ở làng Su-sen-
xcôi-e những chiếc cửa sổ tối om vẫn còn đang ngủ, khói vẫn chưa bốc lên
trên những ống khói và ở bên ngoài hàng rào bầu trời đầy sương mù như sà
xuống đất, hai chiếc xe trượt tuyết đã đỗ ở cạnh bậc tam cấp. Pa-sa vừa lấy
tạp dề lau nước mắt vừa chạy ra chạy vào. Vla-đi-mia I-lích chất sách vở và
đồ đạc lên xe. Mọi người đỡ dần, chạy ngược chạy xuôi.
- Ngồi xuống, ngồi xuống đã, trước khi lên đường cần ngồi một lát, - bà
Ê-li-da-ve-ta Va-xi-li-ép-na bảo.
Tất cả ngồi im lặng.
- Ta đi thôi! Lên đường! - Vla-đi-mia I-lích đứng dậy.
Trời giá lạnh. Vla-đi-mia I-lích giúp mẹ và vợ mặc áo lông đi đường.
Anh lấy cỏ khô ủ hai bên xe để khỏi gió.
- Vla-đi-mia, I-lích, còn anh không có áo lông đấy, khéo không bị lạnh!
- bà Ê-li-da-ve-ta Va-xi-li-ép-na lo lắng.
- Niềm vui vì được tự do đã sưởi ấm lòng con, không thể có sự giá lạnh
nào xâm lấn nổi con được, - Vla-đi-mia I-lích đáp.
- Thôi, lấy bao tay của mẹ mà đi tạm!
Anh cười, cầm lấy bao tay rồi leo lên xe. Lũ ngựa lao nhanh về phía
trước.
Thế là làng Su-sen-xcôi-e vĩnh viễn ở lại phía sau. Bầu trời bắt đầu
sáng rõ. Mây nổi lên. Từ chân trời phía đông nổi lên vừng hồng. Vầng thái
dương trang trọng hiện ra.
Và trong tâm hồn Vla-đi-mia I-lích cũng có cái vẻ gì trang trọng. Buổi
sáng đầu tiên được tự do! Trong những tháng cuối cùng anh gầy đi vì chờ
đợi cái ngày mãn hạn đi đày. Anh luôn luôn lo sợ các nhà đương cục sinh sự
và tăng thêm hạn đi đày.
Vla-đi-mia I-lích luôn luôn suy nghĩ về một điều. Về Đảng, về việc
khôi phục Đảng. Khi Vla-đi-mia I-lích đang bị đày thì ở Min-xcơ đã triệu
tập Đại hội Đảng lần thứ nhất vào năm 1898. Nhưng các nhà cầm quyền lập
tức bắt hầu hết những người đứng ra tổ chức Đảng. Cần phải khôi phục
Đảng. Tờ báo là bước đầu để thực hiện việc đó. Tờ báo mác-xít, không hợp
