Sa môn Tất Ðạt Ða ngày càng hành hạ thân xác mình nhiều hơn. Ban đầu
ông chỉ ngủ vài giờ mỗi đêm; nhưng sau đó người chấm dứt hoàn toàn
không ngủ nghỉ gì hết. Thường khi sa môn dùng mỗi ngày một bữa ăn thanh
đạm, nay người cũng không ăn nữa. Ông chỉ dùng vài hạt ngũ cốc cốc và trái
nạc do gió thổi vào vạt áo của người.
Sa môn ngày càng trở nên ốm gầy. Thân thể của ông mất đi vẻ đẹp trong
sáng, bao phủ đầy bụi đất và bẩn thỉu. Nhìn sa môn chẳng khác gì một bộ
xương đang sống. Nhưng người vẫn không từ bỏ sự tu hành khổ hạnh.
Sáu năm dài trôi qua. Khi rời cung điện và từ bỏ mọi thú vui trần tục, sa môn
Tất Ðạt Ða đúng hai mươi chín tuổi. Nay ông được ba mươi lăm trải qua sáu
năm tu hành khắc khổ trong sự ăn uống, ngủ nghỉ, ẩn trú và phục sức. Ngày
kia, sa môn thầm nghĩ: “Nay ta có tiến gần chút nào đến mục đích tầm đạo
giải thoát của ta hơn sáu năm trước chăng? Hay ta vẫn đang còn mê mờ như
xưa? Khi làm thái tử sống trong cảnh giàu sang phú quý, ta thụ hưởng đủ
mọi điều mà một vị hoàng tử có thể mong ước có được. Ta đã phung phí
nhiều năm trong các ngục tù lạc thú đó.
“Rồi ta xuất gia đi tu và bắt đầu công cuộc tầm đạo. Ta đã sống trong rừng,
các hang động và chưa gặt hái được kết quả gì ngoài sự nhịn ăn và hành hạ
xác thân. Nhưng ta vẫn không tìm ra con đường chấm dứt mọi khổ đau. Giờ
đây ta có thể nhận thấy đó là một sự sai lầm trong việc tự hủy hoại thân thể
của mình như thế này, chẳng khác gì sự nhầm lẫn là ta đã phí phạm nhiều thì
giờ trước kia trong các cung điện hoàng gia. Ðể tìm ra chân lý, ta nên theo
con đường trung đạo nằm giữa hai cuộc sống quá dục lạc, và quá ép xác khổ
hạnh”.
Sa môn nhớ lại nhiều năm trứơc, sau khi nhìn thấy cảnh một người chết, ông
đã ngồi thiền định dưới gốc cây hồng táo. Sa môn thầm nghĩ: “Sau lần tham
thiền đó, tâm ta trở nên rất định tinh. Lần đầu tiên ta có thể sáng suốt nhìn
thấy rõ ràng các sự vật. Giờ đây ta sẽ cố gắng thiền định trở lại như thế”.
Nhưng khi nhìn lại mình, sa môn nhận thức rằng: “Ta đã ngồi đây tu tập
nhịn ăn trong nhiều năm hiện giờ thân ta mệt mỏi, đầy dơ bẩn và suy yếu. Ta
ốm gầy đến nỗi chỉ còn da bọc xương. Làm sao ta có thể thiền định sáng
suốt, quán sát sự vật khi thân mình dơ nhớp và quá đói khát”.
