quẩn quanh âu lo vì nạn dịch hạch
Nhưng bây giờ đã tỏ tường: Vũ trụ đã là thế thì không thể bất di
bất dịch được. Bởi mọi thứ đều chuyển động, chú bé ạ.
Ta vẫn nghĩ rằng mọi sự bắt đầu từ khi có tàu bè. Từ ngàn xưa
tàu bè chỉ dám men theo bờ biển, nhưng đột nhiên nó tách khỏi bờ,
dong buồm ra khơi, tìm đến bao bờ bến lạ.
Trên lục địa cũ người ta đồn đại: có những lục địa mới. Rồi từ
khi tàu của chúng ta tới được những lục địa ấy thì họ cười kháo nhau
rằng: biển cả đáng sợ trước đây hóa ra chỉ là một vũng nước thôi. Và
thế là người ta thích thú tìm hiểu về nguyên do của mọi sự kiện: tại
sao hòn đá rơi xuống khi ta thả nó ra, nếu ném lên cao thì nó sẽ
bay như thế nào. Ngày nào cũng có điều mới mẻ được phát hiện.
Ngay cả những cụ già trăm tuổi cũng bảo con cháu hét vào tai báo tin
về những khám phá mới.
Lắm thứ đã được khám phá nhưng vẫn còn cơ man điều còn
phải phát hiện. Giới hậu sinh thế là còn khối việc để làm.
Hồi còn trẻ, lúc ở Siena ta thấy mấy người thợ xây bỏ lối thao
tác quen thuộc từ nghìn xưa khi di chuyển các khối đá granit, họ
dùng một cách sắp xếp dây thừng mới và hợp lý hơn, mà chỉ sau có
năm phút bàn bạc thôi. Ngay lúc đó ta hiểu rằng: thời đại cũ đã qua
rồi, một kỷ nguyên mới đang bắt đầu. Chẳng bao lâu nữa loài
người sẽ tìm biết rõ hơn về vùng đất mình ở, về cái thiên thể
mình đang sống trên đó. Họ thấy những gì viết trong sách xưa bây
giờ không đủ để giải đáp những thắc mắc của họ nữa.
Bởi: nơi nào lòng tin thống trị được suốt nghìn năm qua thì bây
giờ chính ở đó nỗi hoài nghi lại thắng thế. Ai cũng nói rằng: phải,
điều này có ghi trong sách vở thật, nhưng nay hãy để tự chúng tôi
đích thân chiêm nghiệm tận mắt. Những chân lý hằng được tôn
