tìm cách hướng sự căm thù của công nhân và người nông dân, những tầng
lớp nghèo khổ, về phía người Do Thái.... Chỉ những người dốt nát nhất và
những người bị áp bức mới có thể tin vào những lời nói dối và những câu
báng bổ do chúng tuyên truyền về người Do Thái.... Người Do Thái không
phải là kẻ thù của nhân dân lao động. Những kẻ thù của công nhân là bọn
tư bản trên thế giới. Trong số những người Do Thái có những người dân lao
động, và họ là đa số. Họ là những người anh em của chúng ta, giống như
chúng ta, họ cũng bị bọn tư bản bóc lột; họ là những đồng chí của chúng ta
trong cuộc đấu tranh vì chủ nghĩa xã hội.... Thật đáng hổ thẹn cho hành
động hành hạ người Do Thái của chế độ Nga hoàng. Thật đáng hổ thẹn cho
những kẻ gây lòng hận thù với người Do Thái, những kẻ gây sự chia rẽ
giữa các quốc gia."
• Qua đời:
Sức khỏe Lênin đã bị ảnh hưởng nghiêm trọng sau những căng thẳng
trong cuộc cách mạng và nội chiến. Vụ ám sát ông càng làm tình trạng
thêm tồi tệ. Viên đạn vẫn nằm trong cổ ông, quá gần xương sống để có thể
lấy ra trong tình trạng kỹ thuật y tế thời ấy. Tháng 5 năm 1922, Lenin bị đột
quỵ lần đầu tiên. Ông bị tê liệt nửa người bên phải và dần giảm bớt ảnh
hưởng trong chính phủ. Sau vụ đột quỵ thứ hai vào tháng 12 năm ấy, ông
hầu như từ bỏ các hoạt động chính trị. Tháng 3 năm 1923, ông bị đột quỵ
lần thứ ba và phải nằm liệt giường trong cả phần đời còn lại, thậm chí
không thể nói được.
Sau lần đột quỵ đầu tiên, Lenin đã đọc cho thư ký ghi lại một số tài liệu
về Chính phủ và vợ ông. Nổi tiếng nhất trong số đó là bản Di chúc của
Lenin, trong đó cùng với nhiều sự kiện khác ông đã chỉ trích những nhà
lãnh đạo cộng sản hàng đầu, đặc biệt là Joseph Stalin. Về Stalin, người
từng là tổng thư ký Đảng cộng sản từ tháng 4 năm 1922, Lenin nói rằng
Stlain có "quyền lực vô hạn tập trung trong tay" và đề xuất rằng "các đồng
chí nghĩ cách lật đổ Stalin ra khỏi vị trí ấy." Ngay khi Lenin qua đời, vợ
ông đã gửi bản Di chúc tới ủy ban trung ương, nó được đọc trước Đại hội
lần thứ 13 của Đảng cộng sản vào tháng 5 năm 1924. Tuy nhiên, vì di chúc
chỉ trích tất cả những nhân vật có ảnh hưởng nhiều nhất trong ủy bản trung
