a buồn nhớ A-nhi-u-ta và Xa-sa, nhất là nhớ Xa-sa. Khi Xa-sa sống ở nhà,
hai anh em thường hay trao đổi về những cuốn sách đã đọc, về những
chuyện xảy ra trong cuộc sống, nói chuyện với nhau hàng giờ liền. Họ nói
đủ thứ chuyện rất lý thú.
- Hồi tưởng như vậy là đủ rồi, - Vô-lô-đi-a tự chấm dứt, - bắt tay vào
công việc thôi!
Vô-lô-đi-a đã học bài xong. Vẫn như hồi còn nhỏ, cậu thường chuẩn bị
rất chu đáo túi sách cho ngày mai. Suốt cả buổi tối Vô-lô-đi-a đọc sách.
Cậu có một kế hoạch đọc rất nhiều! Trong số những cuốn sách về lịch sử,
về sự tổ chức xã hội và cuộc sống của nhân dân. Vô-lô-đi-a đọc Tuốc-ghê-
nhép, Pu-skin và cả Lép Tôn-xtôi nữa.
Các thầy giáo của trường trung học không hề biết rằng cậu còn đọc
những tác phẩm của Đô-brô-li-u-bốp, Pi-xa-rép, Bê-lin-xki, Ghéc-xen.
Những cuốn sách này nói về những điều Vô-lô-đi-a chưa từng nghe thấy
trong các giờ học ở trường trung học: sách vạch ra cho ta thấy rõ sự bất
công trong xã hội.
… Vô-lô-đi-a rời khỏi những trang sách, liếc nhìn đồng hồ. Chà, mình
mải đọc quá! Cần phải xuống thăm mẹ. Cậu cất sách vào bạn và chạy
xuống phòng ăn ở phía dưới.
Bà mẹ không ở đó một mình. Người bạn và người đồng sự của bố là I-
van I-a-cô-vlê-vích I-a-cô-vlép ghé đến chơi khoảng một giờ với tình nghĩa
xóm giềng. Ông là người Tsu-vát, làm thanh tra các trường Tsu-vát, là một
người có học thức, hăng hái bảo vệ dân tộc nhỏ bé của mình bị chính quyền
Nga hoàng ngược đãi. I-a-cô-vlép vốn bình tĩnh, đầy phẩm chất tốt đẹp, đã
chân tình nói với bà mẹ:
- I-li-a Ni-cô-lai-ê-vích của chúng ra rất tốt, rất cao cả ở chỗ trong công
tác của mình ông quan tâm không phải tới việc làm vừa lòng cấp trên, mà
tới lợi ích của nhân dân. I-li-a Ni-cô-lai-ê-vích đã làm nhiều việc tốt cho
chúng tôi, những người Tsu-vát và cả những người Moóc-đvin. Ông đã mở
biết bao các trường học cho người Tsu-vát, nhưng ông đã khẩn khoản nài
xin, cố hết sức để đạt được.
Bà mẹ nói:
