ấy có sang đây vào thời gian đầu của cuộc Cách mạng, tôi có nói chuyện
với ông ấy vì vào thời điểm đó tôi rất quan tâm đến vấn đề nông nghiệp,
ông ấy là con người rất tự không có khiếu hài hước mặc dù có những phát
hiện của ồng ấy mà ngày nay chúng ta gọi là sinh thái - vào thời điểm đó thì
những phát hiện của ông ấy là khá xuất sắc. Nhưng ông ấy không phải là
con người có tính xây dựng. Thực ra, những tiên đoán, vốn rất tiêu cực của
ông ấy, không hề phù hợp với chúng tôi.
Trở lại với Regis Debray. Ông gặp ông ấy thế nào?
Ông ấy đến đây trong chiến dịch xoá mù chữ hồi đầu những năm
1960. Debray tình nguyện tham gia chiến dịch đó và ông ấy đi khắp nước.
Sau đó ông ấy quay lại Pháp, và tôi nghĩ ở đó ông ấy đã trở thành giáo sư
triết học. Ông ấy viết những tài liệu phân tích quá trình cách mạng diễn ra ở
Cuba khiến rất nhiều các đồng chí của chúng tôi quan tâm
[364]
. Các tài
liệu của ông ấy được dịch và phát hành rộng rãi ở Cuba. Tôi đọc những bài
viết đó với sự quan tâm lớn. Sau này, ông ấy có quay lại và chúng tôi lại nói
chuyện, ông ấy ở lại đây giúp đỡ chúng tôi.
Ông ấy được huấn luyện quân sự ở đây phải không?
Việc đó được làm tình nguyện với những đồng chí của chúng tôi
muốn được huấn luyện chút ít về kiến thức quân sự. Nhưng ông ấy là một
trí thức, một nhà trí thức đặc trưng của Pháp, ông ấy rất ôn hoà - Debray sẽ
không tham gia chiến đấu. Tôi nói chuyện với ông ấy rất nhiều. Ông ấy là
người có giáo dục và rất có văn hoá. Ông ấy muốn giúp đỡ chúng tôi. Như
tôi đã nói, chúng tôi cử ông ấy sang Bolivia để chuẩn bị cho Che đặt chân
tới đó, thu thập thông tin, bản đồ về khu vực mà các tổng sở chỉ huy của
chúng tôi sẽ được đặt. Và rồi, ai cũng biết, ông ấy bị bắt làm tù binh. Chúng
tôi đã huy động, vận động bạn bè của chúng tôi trên toàn thế giới để ông ấy
được thả tự do. Và ông ấy đã được thả.
Sau này, ông ấy còn sang Chile tham gia cuộc cách mạng của phong
trào Unid Popular. Và rồi - lúc đó với tư cách là cố vấn cho Tổng thống
Mitterrand - tôi đã nói với ông rằng, ông ấy đến đây yêu cầu chúng tôi thả
tay thi sĩ giả tạo, tên giả vờ bị bại liệt Armando Vallandares.
