cuộc đảo chính quân sự (gần đây nhất là xảy ra ngày 11 tháng 4 năm 2002
tại Venezuela chống lại Tổng thống Hugo Chavez) hoặc một sự can thiệp
quân sự trực tiếp của Mỹ (mới đây nhất là vào tháng 12 năm 1989 tại
Panama nhằm lật đổ Tổng thống Manuel Noriegal) là có thể chấm dứt bất
kỳ nỗ lực cải cách kinh tế và xã hội nào, bất chấp sự ủng hộ của đại đa số
người dân trong nước. Chúng ta phải nhớ rằng các lãnh đạo được bầu lên
bằng con đường dân chủ như Jacobo Arbenz tại Guatemala, Joao Goulart ở
Brazil, Juan Bosch ở Cộng hòa Dominica và Salvador Allende ở Chile, bốn
trong những trường hợp nổi tiếng nhất, đều bị lật đổ (lần lượt vào các năm
1954, 1964, 1965, và 1973) sau những cuộc đảo chính quân sự do Mỹ hậu
thuẫn đểnỗ lực cải cách triệt để trong các xã hội quá bất bình đẳng - những
nỗ lực cải cách có thể ảnh hưởng đến lợi ích của Mỹ (trong thời kỳ Chiến
tranh lạnh, kéo dài từ 1947 đến 1989) và đã tạo ra một sự dịch chuyển của
các liên minh mà Washington hoàn toàn không có ý định cho phép hình
thành.
Trong bối cảnh địa chính trị thời kỳ đó, mô hình thử nghiệm duy nhất
mang màu sắc cánh tả vẫn còn trụ vững được chính là Cuba. Nhưng tất cả
chúng ta đều chứng kiến cái giá mà đất nước này đã phải trả. Những áp lực
và sự chống phá đã buộc Cuba phải gồng mình lên một cách khấc nghiệt
nhất, và, để thoát khỏi sự cô lập về chính trị cũng như âm mưu bóp nghẹt về
kinh tế do Mỹ áp đặt, phải dành hết ưu tiên cao nhất trong suốt hơn hai
mươi năm cho một liên minh đặc biệt với Liên Xô xa xôi - sự sụp đổ đột
ngột của siêu cường này tháng 12 năm 1991 đã gây cho Cuba những khó
khăn tưởng như không thể vượt qua. Vì vậy, ngoại trừ trường hợp của
Cuba, tất cả những nỗ lực nhằm thay đổi cơ cấu sở hữu hoặc hướng tới một
hệ thống phân phối tài sản bình đẳng hơn ở châu Mỹ la tinh đều bị bóp chết
một cách tàn bạo...cho đến tận cách đây vài năm.
Tại sao một điều mà nước Mỹ không cho phép suốt hàng thập kỷ qua
giờ đây lại được chấp nhận? Tại sao một làn sóng đỏ (hoặc ít nhất cũng là
hồng) lại có thể quét qua ngần đấy quốc gia Mỹ la tinh mà không bị cấm
cản như trước kia? Điều gì đã thay đổi? Trước hết, chúng ta phải nhận ra
một lý do cực kỳ thuyết phục: sự thất bại, trên khắp châu Mỹ latinh của các
