bao giờ quên được: bonjour, bonsoir, fourchette, merci beaucoup... (xin
chào, chúc ngủ ngon, cái dĩa, xin cảm ơn). Sau này khi đi học, tôi lại học
tiếng Pháp, và tôi rất ngưỡng mộ cuộc cách mạng Pháp, vì vậy tôi đã học
những khẩu hiệu chính trị mà những người cách mạng của năm 1789 đã nói
với thế giới: Liberté, egalité, fraternité (Tự do, bình đẳng, bác ái). Lần đầu
tiên trong lịch sử, cuộc đấu tranh giai cấp được các nhà triết lý, các nhà trí
thức tiên đoán và khái quát hóa, và đó cũng là lần đầu tiên người ta nhắc
đến ba khái niệm rất hoa mỹ và cách mạng đó. Người ta coi ba từ đó là lý
tưởng mà loài người khao khát vươn tới. Không ai dám tranh cãi gì về
chuyện này. Tuy nhiên, các nhà lý luận thì lại không nhận ra rằng, sự phát
triển khách quan của xã hội mói sẽ không cho phép áp dụng ba nguyên lý
đó.
Ngoài mấy từ đó, ông có cho rằng “nền giáo dục Pháp” có ảnh
hưởng đến thái độ và thói quen của ông?
Cô giáo dạy nhạc của tôi, cô Pelen đã dạy chúng tôi cách cư xử. Cô
ấy dạy chúng tôi cả trong bữa ăn - mặc dù chúng tôi ăn rất ít ở ngôi nhà đó!
- chúng tôi cư xử rất đúng mực khi ngồi ở bàn ăn. Chúng tôi được dạy cư
xử như vậy, theo cách cư xử của giai cấp tư sản. Chúng tôi học cách ăn với
nhiều loại dao, dĩa và thìa, không nói chuyện khi miệng đầy thức ăn, không
nhai khi miệng há, không được phát ra tiếng khi húp súp, không đặt tay lên
bàn khi ăn, không nói chuyện khi ăn - những cách cư xử cơ bản dường như
không hề tồn tại ở Biran.
Ở đất nước này, như tôi đã nói với ông, tôi sống g hoàn toàn tự do
không hề có luật lệ cũng như những điều cấm kỵ gì cả - tôi suốt ngày ở
ngoài trời, chơi bời, chạy nhảy, phá phách. Bố mẹ tôi hầu như bận cả ngày
với công việc đồng áng, buôn bán không hề để ý gì đến chúng tôi, dạy
chúng tôi cách cư xử, cách nghĩ, hầu như chúng tôi không bị cấm việc gì cả.
Chính vì vậy, những quy định và hạn chế ở nhà người giáo viên đó dường
như quá khắt khe với chúng tôi, như sự tra tấn đối với tôi.
Ở đây, tất cả mọi thứ đều như trái ngược hoàn toàn. Tôi vốn là người
xuất thân từ nông thôn nhưng lại không ăn rau thường xuyên lắm. Sau này
