mình. Tôi thích hành động; tôi không hề chú trọng đến vinh quang, chiến
thắng.
Tôi cũng nhận thấy rằng, trong những năm qua, sự ảnh hưởng và
quyền không hề làm cho tôi trở thành con người kiêu ngạo, sáo rỗng, mà
trái lại, tôi nghĩ mình càng ngày càng khiêm tốn hơn, ít tự thỏa mãn với
chính mình hơn. Đó là cuộc đấu tranh chống lại bản năng của chính mình.
Tôi nghĩ, chính giáo dục, hay sự tự giáo dục kiên trì, bền bỉ có thể biến một
con vật thành con người.
Có một điều mà tôi chứng kiến khá thường xuyên: khi con người ta
có quyền lực thì người ta thường vênh váo và muốn sử dụng nó; như một
loại chất gây nghiện vậy. Người ta chứng kiến tất cả những sự việc đó và
cuộc đấu tranh cũng diễn ra không ngừng. Và tôi cũng biết rằng, làm như
vậy, trải qua năm tháng, người ta sẽ trở nên nhiệt tình hơn, nhiệt huyết hơn.
Nhưng trở lại với câu hỏi của ông, nó có tác động gì đến tôi? Tôi xin
thề với ông là tôi không hề nghĩ đến điều đó, tôi không hề mất tinh thần, tôi
tin vào người dân, tôi chưa bao giờ có thái độ vô ơn. Và con người thì
thường không muốn thừa nhận những gì mà họ phải nhờ người khác mói có
được - đó là quy luật tự nhiên.
Tôi muốn hỏi ông một câu hỏi khác cũng liên quan đến chủ đề này.
Ông có những người bạn, những người bạn rất thân, rất đoàn kết,
nhưng ông cũng bị một vài đồng chí phản bội. Ông có cảm nghĩ như thế
nào về hành động phản bội kia?
Trước hết, phải nói là tôi chỉ rất ít, rất ít các trường hợp phản bội tôi.
Có lần, chúng tôi đã bị một cậu thám báo phản bội
[398]
. Cậu ta bị quân đội
Batista bắt và nằm trong tay họ, cậu ta chứng kiến sự khác biệt, cậu ta thấy
đội quân của chúng tôi nhỏ lẻ như thế nào, còn đội quân của họ thì hùng
mạnh đến thế nào với những loại vũ khí hiện đại, và hơn nữa, bọn chúng
còn dụ dỗ và cho tiền cậu ta. Đó là vụ phản bội rất nghiêm trọng và không
phải là vụ duy nhất trong lịch sử cách mạng của chúng tôi.
Có vụ phản bội nào về chính trị không nhỉ? Có, ví dụ như, tõi đang cố
nhớ lại những vụ lớn tiếng...
