cảm thấy hối tiếc vì đã không đi học cao hơn. Nhưng nếu đi học thì tôi đã
đánh mất cơ hội mà mình có được - đó là cơ hội làm cách mạng - cơ hội
gần gũi hơn tôi tưởng rất nhiều.
Tôi cảm thấy hối tiếc vì đã không được sống trong một thời đại có
nền giáo dục tốt hơn, không có thầy giáo dạy riêng, không được tự mình
đưa ra quyết định từ những năm tháng đầu đời. Gia đình tôi sống ngoài
nước, điều này thì ông biết rồi; tôi đi học trường nội trú - đó là những sự
thực khiến người ta cảm thấy đau đớn, nhưng người ta không ai có thể đổ
lỗi cho họ. Nhưng tôi không hề cảm thấy hối tiếc điều gì cả.
Quay lại thời gian cách đây nửa thế kỷ, lúc đó ông có nghĩ rằng
mọi việc lại khó khăn đến thế, có nghĩ rằng ông sẽ phải đối mặt với quá
nhiều khó khăn cản trở đến như vậy?
Tất nhiên là tôi biết mọi việc sẽ rất khó khăn. Tôi biết những khó
khăn lớn nhất sẽ là việc phải giành được quyền lãnh đạo Cách mạng. Trước
tiên chúng tôi phải lật đổ chế độ Batista, nhưng không phải lật đổ Batista để
giữ nguyên mọi thứ - không phải như vậy mà để thay đổi mọi thứ. Bởi vì
khi tiến vào Moncada, những ý tưởng cơ bản của tôi đã được hình thành, tất
cả các ý tưởng, vấn đẻ chỉ còn là việc nghĩ ra chiến thuật và chiến lược để
thực hiện những ý tưởng đó.
Nếu chiến thắng vào ngày 26 tháng 7 năm 1953 đó thì bây giờ chúng
tôi đã không có mặt ở đây. Chúng tôi không thể chèo lái được với việc cơ
cấu lại lực lượng trên toàn thế giới năm 1953. Stalin vừa qua đời - ông ấy
chết vào tháng 3 năm 1953
[404]
- và bộ ba những người chiến thắng ông
ấy sẽ không dành cho Cuba sự giúp đỡ như Khrushchev đã làm bảy năm
sau đó, khi Liên Xô không, có thể như vậy, ngang bằng về sức mạnh với
Mỹ nhưng ít nhất cũng đã trở thành một cường quốc về kinh tế và quân sự.
Ông có thấy những ước mơ mà ông từng có khi tấn công trại lính
Moncada bây giờ đã biến thành hiện thực?
Đó là những gì mà tôi định nói, bởi vì ông vừa đề cập một số vấn đề.
Tôi phải giải quyết một số vấn đề nhất định; lãnh đạo là công việc khó khăn
hơn nhiều, và tôi ý thức rất rõ điều đó bởi vì đó cũng chính là những gì tôi
