ngàn người Ấn ở những giai-cấp sang trọng đã giám đến gần những kẻ tiện
dân, trong những bận đến hầu ông, mà không sợ bị lây bẩn ra người. Cuối
cùng thì nhiều người theo gương ông nuôi hẳn ngay những kẻ tiện dân trong
nhà, để sai phái.
Ngoài ra hoàn-cảnh xã-hội bấy giờ cũng không còn cho phép người ta
xa lánh triệt để những kẻ tiện dân nữa.
Nhưng vẫn còn những tâm hồn thiển-cận cố bo-bo giữ vững thành-kiến
hẹp hòi. Cho nên Cam-Địa vẫn phải ra công hô-hào, khuyến-dụ cho mọi
người hiểu rõ rằng không gì dã-man bằng sự « coi đồng-bào của mình rẻ
hơn súc vật ».
Ông kinh tởm thái-độ đó đến nỗi thốt ra rằng : « Nếu quả thực tôn-giáo
của chúng ta bắt chúng ta không được coi kẻ tiện dân như người, thì thà
rằng tôi ruồng bỏ đạo của tôi ».
Muốn hiểu Cam-Địa phẫn nộ đến bực nào khi thốt ra lời ấy, chúng ta
đừng nên quên rằng tôn giáo đối với người Ấn rất là quan-trọng. Tôn giáo
của người Ấn ảnh hưởng đến cả mọi cử chỉ thường ngày. Trong nhà, ngoài
ruộng, trong các trường học, cho chí đến cả những cửa hàng buôn bán, đâu
đâu cũng thấy thần tượng, ban thờ. Các môn học ở nhà trường, sử-ký, địa
dư, kinh-tế các ngành văn-hóa đều mang dấu hiệu của tôn giáo cổ truyền. Sự
thấm nhuần của tôn giáo đó xâu xa trong dân chúng đến nỗi những cố gắng
của các đạo về sau, như Phật-giáo, đạo Djainisme để cải-cách lại sự tin
tưởng cổ-truyền, của dân Ấn đều thất bại. Chẳng hạn dù theo đạo Phật,
người Ấn vẫn còn làm ngơ cho tục-lệ sát-sinh để tế thần. Có nơi thì ngoài
Phật ra, còn thờ đến hàng chục ông Thần khác nhau. Có người không dám
giết đến con sâu cái kiến, ngắt đến một nụ hoa, một chiếc lá. Có kẻ lại đem
sinh vật vào đền chích huyết cúng Thần. Một nhà triết-học Ấn đã viết rằng :
« Tôn-giáo của chúng ta không có những lễ-nghi nào nhất định, và
không có lấy một kinh sách nào có thể dùng làm căn bản ».
Bởi thế, theo Cam-Địa, việc xa lánh bọn tiện dân không phải là một
cấm điều bất di dịch. Tại sao người ta không bỏ được tục-lệ ấy ? Đạo giáo
