một kẻ nào khác, mặc dầu bọn này không sống ở "đất nước ngoài" mà sống
đàng hoàng ở Pê-téc-bua và được tiếp đón vào cung điện Mùa Đông.
Mối căm thù nung nấu của A-lếch-xan đối với cái người đã làm cho
A-lếch-xan nhục nhã ê chề đã có tiếng vang mạnh mẽ trong bọn quý tộc và
triều thần mà chúng đã biết tâm trạng.
Để mở rộng cơ sở giai cấp trong các hành động quân sự của mình và
để gây thiện cảm trong các giới yêu chuộng tự do, A-lếch-xan sẵn sàng gia
nhập khối liên minh thứ ba, đã công khai phát biểu bằng giấy tờ nỗi thất
vọng của ông ta do những âm mưu thống trị thế giới của Na-pô-lê-ông gây
nên và những mối tưởng nhớ, luyến tiếc mà ông ta cảm thấy về sự tiêu
vong của nền Cộng hòa Pháp. Đó là một sự giả nhân giả nghĩa vụng về:
thật ra, có bao giờ A-lếch-xan quan tâm đến số phận của nền Cộng hòa
Pháp, nhưng A-lếch-xan lại có mắt tinh và đúng để hiểu rằng việc Na-pô-
lê-ông biến nước Pháp thành một đế quốc chuyên chế, chính là một thời cơ
để phá uy tín của Na-pô-lê-ông đối với một bộ phận nào đó trong xã hội ở
Pháp và ở châu Âu, đối với những người còn tưởng nhớ đến cách mạng.
Lời chỉ trích đượm mùi tự do đó, phê phán Na-pô-lê-ông là một tên chuyên
quyền độc đoán, từ miệng một thủ lĩnh độc tài của một đế quốc xây dựng
trên chế độ nô lệ thốt ra, là một trong những giai thoại kỳ lạ nhất của thời
kỳ trước khi chuẩn bị xong cuộc tiến công mới của khối liên minh thứ ba
chống đế quốc Pháp mới.
Không do dự gì, Uy-liêm-Pít bằng lòng cấp tiền cho Nga, ngoài ra còn
tỏ ý sẽ cấp tiền cho cả áo, vương quốc Na-plơ, Phổ và tất cả những nước
nào muốn chống Na-pô-lê-ông.
Trong khi ấy, hoàng đế Pháp đã làm gì? Lẽ dĩ nhiên là Na-pô-lê-ông
đã biết thừa thủ đoạn ngoại giao của các đối phương, nhưng vì cuộc liên
minh đang hình thành chậm chạp mặc dầu Pít đã cố gắng nhiều, và vì đến
mùa thu năm 1805, Na-pô-lê-ông vẫn thấy rằng áo chưa sẵn sàng tham
chiến được, nên một mặt Na-pô-lê-ông vẫn tiếp tục chuẩn bị đổ bộ lên đất
nước Anh và, mặt khác, vẫn hoạt động như thể ở châu Âu chẳng có ai
ngoài ông ta. Ông ta thấy cần thiết phải sát nhập Pi-ê-mông, thì ông ta sát
nhập; thấy cần phải thôn tính Giên và Lúc-cơ thì đã thôn tính; thấy cần phải
