trung đoàn bị chết đuối hoặc bị đạn đại bác của quân Pháp tiêu diệt và một
số khác thì đầu hàng. Đội kỵ binh cận vệ Nga hầu như bị tiêu diệt ngay từ
lúc trận chiến đấu ở vào giai đoạn quyết liệt, sau một trận giao chiến ác liệt
với đội kỵ binh cận vệ của Na-pô-lê-ông. Khâm phục tinh thần chiến đấu
dũng cảm của binh lính Nga, nhưng các tướng soái của Na-pô-lê-ông
không khỏi không lấy làm ngạc nhiên về sự cực kỳ ngu muội của các cuộc
hành binh, về sự dốt nát hoàn toàn về các vấn đề chiến tranh, về tinh thần
thiếu bình tĩnh và sự bất tài của các tướng lĩnh người Nga, trừ Cu-tu-dốp.
Đặc biệt họ lấy làm lạ rằng Búc-xô-ve-đen, chỉ huy cánh trái của quân Nga,
trong tay có 29 tiểu đoàn và 22 liên đội, đáng lẽ chạy sang ứng cứu cho chủ
lực đang bị khốn đốn thì lại dành hầu hết thời gian chiến đấu vào việc công
kích một cứ điểm không quan trọng mà ở đó quân Pháp chỉ cần một lực
lượng nhỏ không đáng kể cũng đủ phòng giữ được hàng giờ. Và cuối cùng,
khi đã thấy được phải vừa đánh vừa rút lui thì Búc-xô-ve-đen lại tiến hành
không khẩn trương và thiếu nghệ thuật, đến nỗi hàng nghìn binh lính thuộc
quân đoàn của y bị đuổi dồn đến vùng hồ để rồi bị chết chìm ở đó, vì sau
khi nắm được cuộc điều quân ấy của Búc-xô-ve-đen, Na-pô-lê-ông đã ra
lệnh nã đại bác lên mặt nước đóng băng. Số sống sót đều bị bắt làm tù binh.
Hai vị hoàng đế Phran-xoa và A-lếch-xan đã trốn thoát khỏi chiến
trường trước khi cơn tai biến kết thúc. Bọn tuỳ tùng cũng chạy tán loạn và
dọc đường đã bỏ rơi hai vị đế vương mà chẳng bao lâu nữa, hai vị cũng
phải xa lìa nhau trên mình ngựa mỗi người mỗi ngả.
Ngày mùa đông ngắn ngủi ấy kết thúc. Mặt trời rực chiếu từ buổi sớm
đã lặn và nhờ có bóng tối của hoàng hôn, A-lếch-xan và Phran-xơ đã thoát,
không bị bắt. A-lếch-xan hoàn toàn mất tự chủ, run cầm cập như sắp lên
cơn sốt và khóc lóc. Mấy ngày sau còn phải chạy trốn cực nhục, khốn đốn
hơn nữa. Cu-tu-dốp bị thương, phải vất vả lắm mới thoát khỏi tay quân
địch.
Đêm đến thì mọi việc đã xong xuôi. Tất cả các sĩ quan tuỳ tùng, các
thống chế, các tướng lĩnh của đội cận vệ, các sĩ quan hầu cận vây quanh
Na-pô-lê-ông và binh lính từ tứ phía chạy vội về hướng hoàng đế, hoan hô
nhiệt liệt chào mừng Na-pô-lê-ông ngồi trên mình ngựa, vượt qua cánh
