bực dọc về những sự quá trớn ấy của triều đình. Nhưng dù sao đi nữa, đó
cũng không phải cuộc giải vây thành A-crơ vào năm 1799 và cũng không
phải là trận Ai-lau hồi năm 1807. Cuộc thử thách lần thứ ba của Na-pô-lê-
ông còn nặng nề hơn, sự thất bại còn rõ rệt hơn. Na-pô-lê-ông biết rằng ở
Đức, viên thiếu tá người Phổ là Sin bỗng nhiên cùng với trung đoàn kỵ
binh của mình chống lại quân Pháp bằng một thứ chiến tranh du kích; rằng
An-đrê-át Hô-phe, người nông dân vùng Ti-rôn, cũng tiến hành một cuộc
chiến tranh tương tự ở vùng núi Ti-rôn; rằng tình hình ở ý chẳng yên ổn
chút nào, và ở Tây Ban Nha - mặc dù Na-pô-lê-ông đã để lại chừng
300.000 quân, gồm những binh đoàn tinh nhuệ nhất của đại quân - cuộc
chiến tranh khủng khiếp lại bắt đầu ác liệt gấp bội. Tin tức về trận ét-xtin
mà hoàng đế đã bị bắt và bị giam ở đảo Lô-bau (ở châu Âu nhân dân kể
chuyện lại như vậy, lấy ý muốn của mình làm hiện thực), đã gây khí thế
mới cho những chiến sĩ đang nổi lên ở khắp mọi nơi.
Tuy vậy, Na-pô-lê-ông vẫn giữ được bình tĩnh và can đảm. Hình như
trong trận thử thách khủng khiếp ấy, nỗi đau xót duy nhất của Na-pô-lê-ông
có lẽ cái chết của thống chế Lan-nơ, chứ tuyệt nhiên không phải là sự thất
bại của cuộc chiến đấu. Na-pô-lê-ông biết rằng quân áo bị một đòn nặng ở
ét-xlin và trong đợt đầu của chiến dịch, trước chiến dịch Viên, quân áo mất
hơn 50.000 quân, gấp bội quân Pháp và trong khi tăng cường bổ sung quân
đội, vạch kế hoạch tác chiến mới và trong khi chăm chú đọc các báo cáo từ
khắp nơi trong các nước chư hầu gửi tới hàng ngày, Na-pô-lê-ông đặc biệt
chú ý đến tất cả các thành phần binh chủng. Na-pô-lê-ông nghe với vẻ tò
mò việc giáo hoàng Pi VII và các hồng y giáo chủ đã giảng rằng trận ét-xlin
là một hình phạt của Chúa Trời giáng xuống kẻ đi áp bức hoàn cầu, kẻ
cường bạo, kẻ xúc phạm và ngược đãi giáo hội. Mặc dù phải lo lắng nhiều
việc, Na-pô-lê-ông cũng không quên việc đó và ghi nhớ hành động ấy của
người thay mặt đức Chúa Trời trên trái đất. Suốt mùa hè năm 1809, nhiều
tin dữ từ nước Anh bay đến tai hoàng đế rằng ở Anh người ta đang chuẩn bị
một đội quân viễn chinh nhằm mở một hướng phụ ở phía bắc nước Bỉ.
40.000 lính và 30.000 thủy binh tham gia cuộc đổ bộ lên đảo Van-se-ren.
Quân Anh đã chiếm được Phlét-xin-ghe trong ít lâu, nhưng sự chiếm đóng
