na-đốt) đều quả quyết nói rằng họ đã rất khéo biết lợi dụng hiệp ước đình
chiến ngay từ buổi đầu và họ rất lấy làm hài lòng về hiệp định ấy. Tuy
nhiên, chúng ta có chứng cớ không thể chối cãi được sau đây của trung tá
Vla-đi-mia I-va-nô-vích Lơ-ven-xte, người đã có điều kiện quan sát tường
tận tình trạng tư tưởng đang diễn ra trong các bộ tham mưu của quân Liên
minh: ông khẳng định rằng:" trong quân đội Liên minh, ở Phổ, trong các
quốc gia Giéc-manh, nơi đâu người ta nói tiếng Đức thì nơi đó người ta
than thở rằng cái hiệp định đình chiến ấy là một tai họa ghê gớm nhất". Và,
với sự châm biếm đúng đắn, Lơ-ven-xte đã thốt lên:"Ôi, trí tuệ của con
người!". Những ghi chép ấy của Lơ-ven-xte (Denkwurdigkeiten eines
Livlanders), một người Đức, là một trong những tài liệu quý báu và vô tư
nhất về lịch sử năm 1813, trong khi ấy thì nhiều tác giả Pháp, Nga, áo và
Thuỵ Điển, khi ghi chép về nó, đã vô tình hay hữu ý đưa ra nhiều điều dối
trá.
Thế là hiệp ước đình chiến đã được ký kết, nhưng Na-pô-lê-ông không
tin rằng việc đó đem lại cho ông ta những cơ hội chắc chắn để đi đến một
nền hòa bình mà ông ta hằng mong mỏi, và ông ta đã kiên quyết không ký
một hiệp ước đình chiến nào khác nữa.
Được tất cả hoặc mất hết: đó là khẩu hiệu của Na-pô-lê-ông khi khởi
cuộc chiến lớn năm 1813, và Na-pô-lê-ông đã theo đuổi cuộc chiến cũng
với khẩu hiệu ấy. Ngay khi ở đảo Thánh bà Hê-lên, sau khi đã mất hết, kể
cả sự tự do của mình, ông hoàng đế cũng không bao giờ tỏ ý mảy may tiếc
rằng mình đã phạm phải sai lầm ấy, bởi đối với ông điều đó tuyệt nhiên
không phải là một sai lầm. Ông nói một cách mỉa mai rằng mặc dầu ông
hoàn toàn thất bại, ông vẫn có thể chiến bại trở về và ngồi vững trên ngai
vàng, nếu không phải là chính ông thì là cháu đích tôn ông. Ông còn xác
định nhiều lần rằng giữa ông và các vị vua chúa thừa kế tọa hưởng kỳ thành
có sự khác nhau rất lớn.
Sau những khủng khiếp của chiến dịch Mát-xcơ-va làm cho hầu hết
nhân dân Pháp chìm đắm trong đau khổ, Pa-ri đã đón tiếp Na-pô-lê-ông
bằng một sự khuất phục, hoàn toàn. Vậy thì một sự đón tiếp như vậy ắt
cũng sẽ diễn ra nếu như sau chiến dịch rực rỡ mùa xuân năm 1813, Na-pô-
