Sự điên rồ của đám đông: Nietzche
: Sự điên rồ rất hiếm gặp ở các cá
nhân, nhưng trong các nhóm, đảng phái, quốc gia, nó là quy luật. (Có thể
tính đây là sự thông thái cổ xưa, bởi Nietzche là một học giả cổ điển; tôi đã
thấy rất nhiều sự tham chiếu kiểu này ở Plato.)
Ít hơn là nhiều hơn: “Tranh luận quá nhiều sẽ khiến sự thật bị mai một,” của
Publilius Syrus
. Nhưng tất nhiên, câu thành ngữ “ít hơn là nhiều hơn”
xuất hiện lần đầu trong một bài thơ sáng tác năm 1855 của Robert
Browning
.
Tự tin thái quá: “Tôi mất tiền vì sự tự tin thái quá của mình,” đây là lời nói
của Erasmus được gợi ý từ Theognis
thành Megara (Tự tin, tôi mất tất cả;
chống đối, tôi giữ được tất cả) và Epicharmus
táo và nhớ cảnh giác với xung quanh).
Nghịch lý của tiến bộ, và nghịch lý của sự lựa chọn: Có một câu truyện quen
thuộc kể về một vị lãnh đạo ngân hàng ở New York sang Hy Lạp nghỉ
dưỡng; sau khi trò chuyện với một ngư dân và dò hỏi kỹ về công việc của
ngư dân này, ông ta nghĩ ra một kế hoạch giúp ngư dân trên chuyển sang
làm ăn lớn. Người ngư dân hỏi về lợi ích của việc làm đó; vị lãnh đạo ngân
hàng trả lời rằng anh ta có thể kiếm được một núi tiền ở New York và sau đó
lại quay về Hy Lạp để nghỉ dưỡng; nhưng ý tưởng này có vẻ nực cười đối
với người ngư dân, vì anh ta vốn đang ở Hy Lạp và nghỉ ngơi rồi.
Nhưng câu chuyện này còn rất nổi tiếng ở thời cổ đại, được Montaign kể lại
theo một hình thức thanh lịch hơn (bản dịch của tôi): Khi vua Pyrrhus có ý
định tiến quân vào Italy thì Cynéas, người cố vấn thông thái của ông, muốn
để ông nhận ra được sự phù phiếm của hành động này nên đặt câu hỏi,
“Ngài định làm thế với mục đích gì?” Pyrrhus trả lời, “Để ta trở thành chủ
nhân của Italy.” Cyneas: “Và sau đó?” Pyrrhus: “Tiếp tục chiếm lấy Gaul,
rồi đến Tây Ban Nha.” Cyneas: “Và tiếp tục là gì?” Pyrrhus: “Chinh phạt
châu Phi, rồi… nghỉ ngơi.” Cyneas: “Nhưng ngài đang nghỉ ngơi rồi đấy
thôi, sao lại phải gánh thêm rủi ro nữa làm gì?” Sau đó, Montaigne trích dẫn
