Một số chuẩn đo số có thể giết chết bạn. Giả dụ như bây giờ bạn đến gặp
một bác sĩ tim mạch và kết quả khám cho thấy bạn nằm trong nhóm có mức
độ rủi ro nhẹ, điều đó thật ra không hẳn sẽ làm tăng rủi ro mắc bệnh tim của
bạn, nhưng nó là giai đoạn trước khi có thể xảy ra một sự cố đáng lo ngại.
(Có một mối quan hệ phi tuyến tính ở đây: về mặt xác suất, một người bị
xếp vào nhóm tiền đái tháo đường hay tiền cao huyết áp gần với một người
bình thường tới 90% hơn là gần với một người đang mắc bệnh đó.) Nhưng
bác sĩ chịu áp lực phải điều trị cho bạn để bảo vệ chính bản thân mình. Nếu
bạn tử vong bất ngờ một vài tuần sau cuộc thăm khám này (một sự cố có xác
suất xảy ra thấp), vị bác sĩ đó có thể bị kiện vì sự tắc trách khi không kê đơn
đúng loại thuốc tạm thời được cho là hữu ích (như trong trường hợp thuốc
statin
), nhưng bây giờ chúng ta biết rằng những loại thuốc đó được dựa
trên nền tảng là những nghiên cứu đáng ngờ hoặc chưa hoàn thiện. Trong
thâm tâm, vị bác sĩ có thể biết rằng thuốc statin rất có hại vì nó mang lại
những tác dụng phụ lâu dài. Nhưng các công ty dược phẩm đã thuyết phục
được mọi người tin rằng những hệ quả không nhìn thấy được này là vô hại,
trong khi lẽ ra phải coi những gì không nhìn thấy được là có khả năng gây
hại. Thực ra, đối với hầu hết mọi người, ngoại trừ những người đang ốm
nặng, rủi ro thường nhiều hơn so với lợi ích. Những rủi ro lâu dài về y tế này
được ẩn giấu, nhưng cuối cùng chúng cũng sẽ lộ diện, trong khi đó, rủi ro
pháp lý lại hiển hiện nhãn tiền. Điều này không khác gì so với nghề đùn đẩy
rủi ro của Bob Rubin: trì hoãn rủi ro và làm cho chúng trở nên vô hình.
Liệu có thể khiến cho ngành y tế bớt đi tính bất đối xứng được không?
Không thể tác động trực tiếp được; như tôi đã đề cập trong cuốn Thăng hoa
trong nghịch cảnh và bàn sâu hơn ở các nơi khác, giải pháp ở đây là bệnh
nhân nên từ chối điều trị khi mới chỉ ốm nhẹ, nhưng hãy sử dụng thuốc cho
các “sự kiện đuôi,” tức là các tình huống nghiêm trọng ít gặp. Vấn đề nằm ở
chỗ, những người ốm nhẹ chiếm một tỉ lệ lớn hơn nhiều so với những người
ốm nặng – và là những người được kỳ vọng sẽ sống lâu hơn và sử dụng
thuốc chữa bệnh trong thời gian dài hơn – do đó, các công ty dược phẩm có
