NGÔI NHÀ
Chữ ricgơ trong tiếng Avar có hai nghĩa khác nhau: lứa tuổi và ngôi nhà.
Đối với tôi, hai nghĩa đó hòa vào làm một. Lứa tuổi nghĩa là nhà: Đạt tới
lứa tuổi nào đó, cần phải có ngôi nhà riêng của mình. Nếu ta nói lên câu tục
ngữ bằng tiếng Avar đó (chính là chúng tôi đã có câu tục nghĩ như thế!), thì
sẽ gặp một thứ chơi chữ không thể nào dịch nổi: “ricgơ là ricgơ” - “lứa tuổi
là nhà”.
Và có thể cho rằng từ lâu Đaghextan đã đạt tới lứa tuổi trưởng thành rồi,
bởi vậy xứ sở này đã có chỗ đứng vững chãi và hợp pháp dưới ánh mặt trời
Tôi đã từng hay hỏi mẹ tôi:
- Đaghextan ở đâu?
- Ở trong nôi của con - người mẹ thâm thúy trả lời.
- Đaghextan của anh ở đâu?- người ta hỏi một người dân Anđi.
Người Anđi ấy bối rối đưa mắt nhìn quanh.
Ngọn đồi này là Đaghextan, thảm cỏ này là Đaghextan, dòng sông này là
Đaghextan, tuyết trên đỉnh núi kia là Đaghextan, và cả đám mây trên đầu
đây nữa - lẽ nào đó lại không phải Đaghextan? Mặt trời trên đầu cũng
không phải Đaghextan sao?
Người dân Anđi nọ đã trả lời:
- Đaghextan của tôi ở tất cả mọi nơi!
Năm 1921, sau nội chiến, các làng bản của chúng tôi đều xơ xác, tiêu
điều, dân chúng đói ăn và không biết sắp tới sẽ sống ra sao. Vào lúc ấy, dân
chúng cử một đoàn đại biểu đi gặp Lênin, Tới phòng làm việc của Người,
các đại biểu Đaghextan chẳng nói, chẳng rằng, lặng lẽ dở một tấm bản đồ
thế giới ra.
