“Ai, đai, đalalai!” Mọi người vỗ tay theo và cười rộ. Những buổi tối mùa
đông dài đã trôi đi như vậy.
Những bài ca Đaghextan về tình yêu! Khi chàng trai này đang ngỏ lời xin
lấy cô gái, thì những kẻ khác đã trơ tráo đánh cắp mất cô gái!
Khi chàng trai này đang nhẹ nhàng gõ vào cửa nhà người yêu thì kẻ khác
đã trèo qua cửa sổ.
Các thế kỷ trôi đi, và các bài ca vẫn sống mãi, sống mãi. Các ca sỹ làm
nên bài ca, nhưng những bài ca cũng đã làm nên ca sỹ.
Liệu có thể có đám cưới thiếu bài ca, có thể có ngày nào trôi qua không
tiếng hát, có thể nào con người sống thiếu bài ca?
Ở miền Đaghextan, người ta thường nói: “Ai không biết đến bài hát nào,
kẻ đó nên sống dưới chuồng bò”.
Người ta kể chuyện về Makhơmút thế này! Trong thời kỳ chiến tranh thế
giới thứ nhất, ông ở mặt trận Karpát cùng với trung đoàn kỵ binh
Đaghextan. Ở đất ông đã làm bài ca nổi tiếng “Mariam”, và các bạn chiến
đấu của ông đã hát bài hát đó mỗi lần nghỉ lại trên đường hành quân. Lịch
sử của bài hát này như sau:
Trong một trận chiến đấu ác liệt, quân Nga đã chiếm được một làng, đuổi
được quân Áo ra khỏi đó. Truy kích theo quân địch bỏ chạy. Makhơmút tới
bên một nhà thờ. Một tên lính Áo hoảng hốt vụt chạy ra khỏi nhà thờ,
nhưng khi nhìn thấy Makhơmút với vẻ mặt bừng bừng căm giận ngồi trên
mình ngựa, thì thụt ngay vào nhà thờ.
Mới cách đây mấy ngày, người anh của Makhơmút vừa bị giết nên ông
đang hăm hở trả thù. Ngay lập tức, Makhơmút nhảy khỏi mình ngựa, rút
dao găm lao theo tên lính Áo và tưởng tượng rằng chỉ lát nữa thôi là sẽ băm
vằm tên lính đó ra. Nhưng vừa chạy vào trong nhà thờ Makhơmút bèn đứng
sững lại.
