ĐẠI NAM LIỆT TRUYỆN - TẬP 3 - Trang 351

Bắc thì có Bùi Tuân, đều là những viên giỏi việc. Còn ở triều đình mà
thuộc viên Bắc Kỳ này thì chỉ có Trọng Bình cùng khanh thôi. Nhưng
khanh nay tuổi đã già yếu, khó nhọc mãi ở ngoài; trẫm cũng không nỡ lại
phiền về việc quân. Tri Phương thưa rằng: thần tuy già yếu, nhưng được
chuẩn phái cũng không dám từ chối sự khó nhọc. Vua bảo rằng: kinh sư là
nơi căn bản quan trọng, khanh nên lưu tâm sửa sang cho được bền vững.
Chợt có tin Ngô Côn đánh phá Lạng Sơn, quan quân ta lại thua, Tham tán
(Nguyễn Mại), Đề đốc (Nguyễn Viết Thành) ở đồn Tú Sơn bị chết trận,
Thống đốc là Phạm Thi Hương bị hãm trong đám giặc. Tri Phương tâu xin
đi ra Bắc. Vua thấy Phương đã khó nhọc mãi, vả lại để trấn áp lòng của
triều đình nên không cho. Lại thấy bộ Binh nhiều việc, Tri Phương tuổi cao
nhiều bệnh, đổi cho Phương Quản lý bộ Công, nhưng sung việc Cơ Mật và
Hải Phòng, để tiện tham bàn việc lớn quan yếu.
Bấy giờ, quân thứ thường thường bị thua. Vua tuyên triệu Tri Phương vào
dụ rằng: đại viên ở quân thứ, đều là người giỏi! Thế mà đã lâu, vẫn mờ mịt
không chút công hiệu nào. Gần đây, lại xin chọn người thay, mà mỗi lần
phái đi đều như thế cả, còn như việc quân quốc quan trọng thì sao? Hãy đợi
mười ngày, hoặc có thể lập công, bù tội thế nào đã, không được thế mới
phải thay đổi. Tri Phương thưa rằng: võ thần như Đoàn Thọ Nguyễn Hiên;
văn thần như Vũ Trọng Bình, Nguyễn Hữu Điềm, đều là người giỏi, muốn
thay đổi tướng cũng khó kiếm được người nào như thế. Vua bảo rằng: Tất
bất đắc dĩ. Đào Trí, Nguyễn Bính thế nào? Phương thưa rằng: Đào Trí bàn
luận sự lý, so với Nguyễn Hiên, thì có phần thông hiểu hơn; nhưng dũng
cảm, khí lược, thạo việc hàng trận, thì vị tất đã hơn Hiên. Nguyễn Bính tuy
siêng năng, nhưng sức mạnh giỏi việc, thì kém Hữu Điềm. Thần là hạng
ngu tối nghĩ thế, xin đợi (Hoàng thượng) xét rõ cơ sự từ trước. Nay thần tự
xét bổn phận phải đi Đông đi Tây, sống chết phải chịu, há dám tránh sự khó
nhọc. Lại tâu rằng: các tỉnh Bắc Kỳ, từ năm trước có việc phòng giữ đánh
dẹp đến nay, gặp địch giao chiến bất lợi nhiều mà thắng trận ít, chưa có thể
đánh to được một phen nào, cho địch khiếp sợ. Vì địch thì chia, hợp tự do,
mà quân ta tuy kể có 2 vạn, nhưng chia đóng các sở. Mỗi khi đánh nhau với
giặc, đều cho là sai phái không đủ, lại tâu xin thêm binh là để trẫm lỡ việc