ĐẠI NAM LIỆT TRUYỆN - TẬP 3 - Trang 80

Hoàng Đế, con của Thục tần họ Nguyễn Khắc. Lúc mới sinh ra, mày bên
hữu có một cái lông dài trắng, mình có 4 vú, lưng có nốt ruồi đỏ tía, trước
ngực bên tả có cái vết vuông một tấc, hình như cái ấn nhỏ, trên lốt vết ấy
mọc lông. Thế Tổ Cao Hoàng Đế nghe tin lấy làm mừng, cho 10 lạng vàng.
Thuở nhỏ tính hay khóc lại nhiều bệnh tật, Thục tần ngày đêm hết sức
chăm nom. Chưa được đầy năm, khóc càng quá, hai mắt mờ đi và chảy
máu. Thục tần lo ngại, tìm cách cứu chữa nhưng không khỏi. Chợt có đạo
sĩ tên là Vân trông thấy bảo rằng: đây là sao Thái Bạch kim tinh giáng sinh,
làm lễ tiễn thì khỏi. Quả nhiên đúng như lời nói. Năm Minh Mạng thứ 3,
mới 4 tuổi nhưng rất đĩnh ngộ, lúc đầu theo học nữ sư (84) ở trong cung,
dạy học sách hiếu kinh. Năm 7 tuổi đến học ở Dưỡng chính đường, ông
chăm học, không chơi đùa, gấp sách đọc có khi cả trăm tờ giấy. Một hôm
vào hầu Thục tần, thấy trên án có chiếc quạt viết bài thơ thể 5 chữ của
người Đường, trong đó có mấy
chữ chưa hiểu lắm, mà đọc lên thấy vui miệng, bèn cố xin cho được cái
quạt ấy. Hôm sau đem hỏi viên giảng tập rằng: đấy là thơ gì? Viên giảng
tập đem sở kiến của mình để trả lời. Nhân đấy bèn hỏi nghĩa bài thơ ấy, lại
xin dạy cho luật phép bằng trắc. Từ đấy có làm bài nào cũng ám hợp phép
thơ. Thông minh sớm như thế.
Năm thứ 8, mùa xuân tế Giao, công theo đi, có làm bài thơ tế Nam Giao,
bấy giờ công mới 9 tuổi. Hơi lớn lên, ra ngoài học tập, không sách gì không
thông hiểu, lại có tính mê sơn thủy, hàng ngày cùng các danh sĩ giao du,
kiến văn ngày càng rộng, làm thành tập thơ bát đầu từ đấy.
Năm thứ 16, vua thăm đàn tế Giao, trong ngoài tường cấm đàn ấy đều trồng
thông, ông có làm bài thơ vịnh cây thông ở trai cung. Lại theo vua lên núi
Ngự Bình, vua sai làm bài thơ, bài thơ có nhiều câu hay, vua khen ngợi.
Năm thứ 20, ông được phong làm Tùng Quốc Công, cho lập phủ ở phường
Liêm Năng, bên cạnh phường ấy tiếp giáp với Tĩnh Phố, tức là phủ của Tuy
Lý Vương. Ông cùng vương ngày ngày vui thưởng xướng họa. Đến khi
Hiến Tổ Chương Hoàng Đế nối ngôi năm thứ 2, vua đi tuần ra miền Bắc,
công theo hầu, ông liền có tập thơ Bắc hành. Sau hoặc lên núi Nam Sơn thi
bắn, hoặc lên núi Thúy Vân chơi xem, đều có thơ cả. Lại làm cơ nghiệp