Mai Thạc tự là Khoan Chi, người Nga Sơn, Thanh Hóa. Cha là Sơn đượ
Trung thủy vệ suất đội.
Thạc thân thể khỏe mạnh to lớn, mắt tròn mà biếc, hai lông mi dựng đứng.
Khi còn trẻ có chí, theo nghiệp cha học tập võ nghệ. Gặp khi tuyển lính đến
lượt người anh, Thạc tự xin đi thay. Vì có nhiều công, cũng được bổ Trung
thủy vệ suất đội. Thạc tuy ở quân đội, nhưng thực thà, cần hậu như người
văn nho. Khoảng giữa đời Tự Đức, có việc công ra biển, bị gió giạt đến
Việt Đông, quan huyện ở đấy coi trọng (kẻ) người, hậu đãi cho về. Bấy giờ
giặc biển hay cướp bóc mặt biển, quan địa phương thấy Thạc quen đường
biển, ủy đem thuyền binh đi tiễu, Thạc bèn thừa lúc nước lên to lấy nhiều
cát đá chở vào thuyền lớn, sai người ít tuổi mặc giả phụ nữ ngồi ở đầu
thuyền mà mai phục chiến sĩ ở trong khoang, rồi đi lại cửa biển để đánh lừa
giặc. Giặc quả nhiên theo vào trong kênh, bèn đột nhiên quay thuyền lại
đánh, bắt được đồ đảng, tang vật rất nhiều. Giặc rất gờm, gọi Thạc là hổ
biển và từng chờ Thạc ra biển thời đánh úp. Nhưng Thạc khéo khiến thuyền
lại có phòng bị, nên giặc mỗi khi phạm đến là bị thua.
Năm thứ 30 (1877), Thạc đi giải lương tiến Kinh về. Giặc dò biết, họp đồng
đảng lớn, bé hơn chục chiếc thuyền để chờ Thạc. Khi Thạc đi đến biển
Quảng Bình thời các thuyền đã đi trước. Vì Thạc đốc tải nên đi ở sau. Giặc
dàn liền thuyền thành hàng trận chữ nhất chặn đường. Rồi hai bên cầm cự
nhau một ngày một đêm, sóng biển gầm gào, thuyền giặc như đàn nhím
họp. Thạc thấy việc cấp bách bảo những người trong thuyền rằng: "Giặc
chú ý đến tôi đã lâu, nay chúng nhiều, ta ít, đánh không thắng mà trong chỗ
sóng nước dữ dội này lại không phải chỗ giữ thế được. Chi bằng tôi chạy
sang giặc để khỏi lụy cho các ông". Bèn nhảy sang thuyền giặc, múa dao
chém loạn. Giặc hoảng tránh, rồi xúm giáo lại đâm. Thạc ngửa mặt lên trời
hô lớn, giết mấy tên giặc rồi nhảy xuống biển mà chết, năm ấy 54 tuổi.
Làng Thạc có làm bài tường thuậ để ghi nhớ.
Nguyễn Tiến Thảng
