9- Một bằng chứng sự trưởng thành về sau của văn học Abhidhamma là
truyền thuyết chính thống (Athha, trang 28 -32) cho rằng đức Phật không
giảng toàn bộ Abhihamma mà chỉ giảng những Matikà (toát yếu). Những
toát yếu này sau được Ngài Xá Lợi Phất giảng rộng ra và thừa truyền ngang
qua các đệ tử cho đến Revata. Bằng chứng này quan trọng vì do chính Ngài
Buddhaghosa nói ra. Ngài là một vị tin tưởng mọi lời ghi trong kinh đều là
Phật ngôn. Ðại chúng bộ xem Abhidhamma là không thuộc chính tạng.
Xem Early History trang 235. Trong tập Kosavyàkhyà (trang 12),
Abhidhamma được xem là do đức Phật giảng từng phần.
10- Xem Speyer, tự phần cho tập AVA.S, trang V, VI.
11- Attha, trang 26. Sabbampi sagàthakam suttam Geyyanti veditabbam.
12- Tattha, trang 26. Sabbe pi acchariyabbhutadhamma patisamyuttà
Suttantà Abhutadhammanti veditabbam. Kinh Acchariyab-
bhutadhammasutta (Majjhima III, trang 118 v.v...) có thể xem thuộc loại
Abbhutadhamma. Cũng xem Mtu III, tr. 200.
13- Như đã làm trong Attha, tr. 27 -28.
14- Kinh Mahakaccànabhddekarattasutta (Majjhima III, số 133) là một ví
dụ điển hình về một bài kinh có cả gàthà và Veyyàkaranà. Kinh
Mahàkammavibhangasutta (Majjhima III, số 136) là một loại Veyyàkaranà.
Ngài Buddhaghosa chứng minh tập Kathàvatthu cũng là Phật ngôn như
kinh Madhupindika và các kinh khác do Ananda, Mahàkaccàna và các đại
đức khác giảng. Ngài biện minh rằng đức Phật chỉ giảng Màtikà (toát yếu)
rồi được gọi là Phật ngôn. Theo tôi, những loại kinh như vậy có thể phân
loại vào Veyyàkaranà. Xem Attha, tr. 5.
15- Phái Ðại chúng bộ bác bỏ Abhidhamma và Jàtaka không thuộc vào
kinh điển Phật giáo. Hãy so sánh với truyền thuyết Yogàcàra cho rằng trong
đoạn đầu đời Ngài, đức Phật giảng bốn Àgamas, Dharmanusmrtyupasthàna,
