nhiều tác giả
Đại Việt Sử Ký Toàn Thư
Bản Kỷ Toàn Thư Q 1(a)
Nhà Đinh. Nhà Tiền Lê (968 - 1009)
[1a]
Kỷ nhà Đinh
Tiên Hoàng Đế
Họ Đinh, tên húy là Bộ Lĩnh, người động Hoa Lư, châu Đại Hoàng
247
con
của Thứ sử châu Hoan Đinh Công Trứ, dẹp yên các sứ quân, tự lập làm đế,
ở ngôi 12 năm [968-979], bị nội nhân là Đỗ Thích giết, thọ 56 tuổi [924-
979], tán ở sơn lăng Trường Yên.
Vua tài năng sáng suốt hơn người, dũng cảm mưu lược nhất đời, quét sạch
các hùng trưởng, tiếp nối quốc thống của Triệu Vũ [Đế], song không biết
dự phòng, không giữ được trọn đời, tiếc thay!
Xưa, cha của vua là Đinh Công Trứ làm nha tướng của Dương Đình Nghệ,
được Đình Nghệ giao giữ chức quyền Thứ sử châu Hoan, sau theo về với
Ngô Vương, vẫn được giữ chức cũ, rồi mất. Vua mồ côi cha từ bé, mẹ họ
Đàm đưa gia thuộc vào ở cạnh đền sơn thần trong động. Vào tuổi nhi đồng,
vua thường cùng bọn trẻ con chăn trâu ngoài đồng. Bọn trẻ tự biết kiến
thức không bằng vua, [1b] cùng nhau suy tôn làm trưởng. Phàm khi chơi
đùa, thường bắt bọn chúng chéo tay làm kiệu khiêng và cầm hoa lau đi hai
bên để rước như nghi trượng thiên tử. Ngày rỗi, thường kéo nhau đi đánh
trẻ con thôn khác, đến đâu bọn trẻ đều sợ phục, hàng ngày rủ nhau đến
phục dịch kiếm củi thổi cơm. Bà mẹ thấy vậy mừng lắm, mổ lợn nhà cho
chúng ăn. Phụ lão các sách bảo nhau: "Đứa bé này khí lượng như thế ắt làm
nên sự nghiệp, bọn ta nếu không theo về, ngày sau hối thì đã muộn". Bèn
dẫn con em đến theo, rồi lập làm trưởng ở sách Đào Áo. Người chú của vua
giữ sách Bông chống đánh với vua. Bấy giờ, vua còn ít tuổi, thế quân chưa
mạnh, phải thua chạy. Khi qua cầu ở Đàm Gia Nương Loan
248
, cầu gãy,
vua rơi xuống bùn, [2a] người chú toan đâm, bỗng thấy hai con rồng vàng
