ĐẠI VIỆT SỬ KÝ TOÀN THƯ - Trang 588

[23b] cho tiền bạc. Hôm sau Phụ hội họp các tướng nghị bàn, Hoàng Trung
nói không hợp ý Phụ, Phụ nổi giận kể tội Trung phòng giữ không nghiêm,
để đến nỗi có chuyện khích thách, rồi chém Trung. Các tướng đều tái mặt
đi.
Tháng 11, bọn Nguyễn Cảnh Dị và Đặng Dung bị Trương Phụ nhà Minh
bắt sống. Cảnh Dị mắng ngay vào mặt Phụ:
"Tao định giết mày, lại bị mày bắt", chửi Phụ luôn miệng. Phụ giận lắm,
giết Dị rồi lấy gan ăn.
Vua chạy sang Lão Qua. Phụ sai người lùng bắt được, đưa đến cửa quân.
Người Thuận Hóa đều hàng. Thế là nhà Trần mất.
Trước đây, nhà Hậu Trần dấy binh mưu việc hưng phục, viên Trấn phủ cũ
Phan Quý Hựu có công bày mưu giúp việc, được thăng dấn đến Thiếu bảo.
Đến khi Trương Phụ vào cướp Nghệ An, vua ngự tới Hóa Châu, Quý Hựu
hàng giặc. Phụ mừng lắm. Được mươi hôm thì Quý Hựu ốm chết. Phụ cho
con là Liêu làm Tri châu Nghệ An và hậu thưởng gia thuộc Quý Hựu. [24a]
Liêu đem tình hình tướng văn tướng võ giỏi kém thế nào, số quân có được
bao nhiêu, núi sông hiểm dị ra sao kể rõ cho Phụ biết. Bấy giờ Phụ mới
quyết chí đánh Hóa Châu.
Trở lên làđời vua nhà Trần, bắt đầu từ năm Bính Tuất (1226) chấm dứt ở
năm Kỷ mão (1399), tổng cộng 174 năm và 2 đời vua nhà Hậu Trần 7 năm.
Sử thần Ngô Sĩ Liên nói: Trùng Quang Đế lấy quân một lữ để mưu khôi
phục đất nước trong lúc loạn lạc lưu ly, ví như dùng một cây gỗ để chống
giữ ngôi nhà lớn đã đổ, chả lẽ không biết rằng thế không thể cứu vãn được
nữa hay sao? Nhưng hãy làm hết bổn phận nên làm, ngõ hầu có thể vãn hồi
được thiên mệnh!.
Còn như khi bị giặc bắt đem về, giữ nghĩa không chịu nhục, cam lòng nhảy
xuống biển mà chết, để cùng mất với nước, thực đúng là "quốc quân chết vì
xã tắc", mà các [24b] bề tôi của ngài như Cảnh Dị chửi giặc mong cho
chúng giết ngay mình, Nguyễn Biểu kể tội ác của giặc rồi chết, đều là
những người đáng ca ngợi cả. Chỉ có Hồ Ngạn Thần đi sứ làm nhục mệnh
vua, đã bị giết rồi, Phan Liêu đem tình hìụnh mạnh yếu trong nước đi báo
cho giặc, tuy được thoát chết trong một thời, nhưng sau lại bị Thái Tổ Cao