Tùy mất.
Nhâm Ngọ , [622], (Đường Vũ Đức năm thứ 5). Trước đây, cuối thời nhà
Tùy, Khâu Hòa làm Thái thú Giao Châu, cậy uy thế của nhà Tùy, thường đi
tuần các khe động ở biên giới, ở châu hơn 60 năm, Lâm Ấp và các nước
163
tặng cho Hòa những ngọc minh châu, sừng tê văn và vàng bạc của báu, cho
nên Hòa giàu như vương giả. Năm này nhà Đường đổi Giao Châu làm An
Nam đô hộ phủ
164
.
[3b] Mậu Tý , [628], (Đường Thái Tông Thế Dân, Trinh Quán năm thứ 2).
Tông thất nhà Đường là Lý Thọ làm Đô đốc Giao Châu tham ô phải tội.
Vua Đường thấy Thứ sử Doanh Châu là Lư Tổ Thượng có tài gồm văn võ,
gọi vào triều, dụ rằng: "Giao Châu đã lâu không được người giỏi, các đô
đốc trước sau đều không xứng chức. Khanh có tài lược dẹp yên biên giới,
hãy vì ta sang trấn đất ấy, chớ lấy đường xa mà từ chối". Tổ Thượng lạy tạ,
rồi lại hối, lấy cớ đau ốm mà từ chối. Vua Đường sai Đỗ Như Hối bảo cho
Tổ Thượng biết ý vua. Tổ Thượng vẫn cố từ. Lại sai Chu Phạm là anh vợ
của Tổ Thượng đến dụ rằng: "Người thường đã hứa với nhau còn biết giữ
chữ tín, khanh đã hứa trước mặt trẫm, há trái lời hay sao? Nên sớm lên
đường, sau ba năm tất gọi về, trẫm không nuốt lời". Tổ Thượng trả lời rằng:
"Đất Lĩnh Nam lam chướng, dịch lệ, đó là cái lẽ đã ra đi thì không trở về".
Vua Đường tức giận nói: "Ta sai người không đi, còn làm chính lệnh thế
nào được nữa". Sai chém ngay ở triều đường. Sau hối lại, cho khôi phục
quan tước và ấm phong.
[4a]
Sử thần Ngô Sĩ Liên nói: Vua sai bề tôi lấy lễ, bề tôi thờ vua lấy trung.
Đường Thái Tông sai bề tôi không chịu đi, dỗ đến hai lần, có thể gọi là có
lễ. Tổ Thượng được vua sai lại tránh khó nhọc, thế là thất tiết; đã nhận rồi
lại hối, thế là thất tín; lời nói giận dỗi, thế là thất lễ. Thái Tông giết đi, tuy
là quá, song Tổ Thượng đủ ba lỗi ấy, thì tội ra sao?
Ất Mùi , [635], (Đường Trinh Quán năm thứ 9). Tông thất nhà Đường là Lý
Đạo Hưng làm Đô đốc Giao Châu vì bệnh chướng khí chết ở nơi làm quan.
Đinh Hợi , [687], (Đường Trung Tông Triết, Tự Thánh năm thứ 4). Mùa
thu, tháng 7, các hộ người Lý ở Lĩnh Nam theo như lệ cũ nộp nửa thuế, Đô
