Homer đã mô tả một xã hội bất ổn trong đó định chế tư hữu đã phá vỡ tổ
chức cộng đồng truyền thống định hướng là bộ lạc, bào tộc, thị tộc. Các cải
cách triệt để trong canh tác đất đai, có được nhờ định cư liên tục ở một nơi,
đã nâng cao mức sống, và như một hệ luận, mở đầu một giai đoạn tăng dân
số sẽ tiếp diễn trong vài thế kỷ. Chế độ tư hữu, sự lớn mạnh của một nền
kinh tế trao đổi, và sự thừa kế tài sản phụ hệ đã khuyến khích tập trung của
cải và tạo ra bất bình đẳng kinh tế - xã hội. Một sự phân tầng xã hội ba giai
cấp đã thẩm nhập vào tổ chức truyền thống, không chỉ nới lỏng kiểm soát
của thị tộc đối với các thành viên mà còn khuyến khích những cá nhân có
địa vị kinh tế giống nhau từ các bộ lạc và bào tộc khác nhau liên kết lại. Các
biện pháp cải cách của Solon
và những người khác trong nhiều thế hệ
nối tiếp nhau cũng hàm ý rõ ràng là một số cá nhân và gia đình thành công
hơn người khác rất nhiều trong việc đạt được các mục tiêu kinh tế mới là sự
nhàn rỗi và giàu có về vật chất.
Trong vòng 500 năm sau khi nhà nước Athens ra đời, hình như đã tồn tại
một nền kinh tế “biên thùy” bành trướng, một phần nhờ khai thác các nguồn
tài nguyên trong nước, thông qua cải tiến kỹ thuật và định chế nô lệ, nhưng
phần nhiều hơn là nhờ chinh phục các giống dân khác và gộp của cải của họ
vào nền kinh tế quốc nội. Người ta rất có thể viện dẫn những thái độ đang
thay đổi đối với gia đình và nuôi dạy con cái như là dấu hiệu của kiểu nội
tại định hướng trong giai đoạn này; chẳng hạn, các luật lệ tăng cường tự do
cho cá nhân, các cải tổ quan trọng cho phép tự do chuyển nhượng tài sản và
khởi tố tội nhân bởi một “bên thứ ba”; sự nhân rộng các cơ hội có được việc
làm sinh lợi trong thương mại, nông nghiệp và công nghiệp; dòng người từ
nông thôn đổ ra thành thị; nhiệt tình thám hiểm và chinh phục; và mối quan
tâm ngày càng tăng đối với tư biện triết học và khoa học.
Sang thế kỷ 5 thì đế quốc Athens đạt đến đỉnh cao quyền lực; người Hy
Lạp trong giai đoạn này đã quen với ý niệm dân cư bành trướng. Cả Plato
lẫn Aristotle đều chủ trương thuyết dân số ổn định. Hai thế kỷ sau chúng ta
thấy rằng vấn đề đã thay đổi hoàn toàn, nỗi lo tăng dân quá mức đã được
nỗi lo giảm dân thế chỗ. Polybius, viết vào thế kỷ 2, tuyên bố rằng dân Hy
