Đi thẳng vào vấn đề này, có câu chuyện về một kỹ sư được mời làm
giám đốc kinh doanh với lợi lộc hơn nhiều.
nhưng vợ ông sẽ chẳng chịu để ông từ chối đề bạt. Người đỡ đầu ông trong
tổ chức bảo ông bây giờ hoặc là không bao giờ: ông muốn đeo cặp kính
xanh cả đời hay sao? Ông miễn cưỡng nhận lời. Đêm đó ông nằm mơ. Cầm
cây thước lôga trong tay, ông chợt nhận ra là mình không biết sử dụng nó.
Ông tỉnh dậy hốt hoảng. Giấc mơ rõ ràng tượng trưng cho cảm giác bất lực
của ông trong một việc mới mà ông bị tách lìa khỏi chuyên môn của mình.
Vị giám đốc điều hành thăng tiến từ một vị trí chuyên môn không thể
không cảm thấy rằng bầu không khí công việc của ông đã bị điều hòa: chỉ
ổn chừng nào máy móc bên dưới chạy êm. Các đồng nghiệp mà ông bỏ lại
sau lưng kia sẽ không ngần ngại, vì ghen tị, nhắc ông rằng ông không còn
có thể xem mình là một người có tay nghề thành thạo giữa đám đồng
nghiệp lành nghề nữa, rằng ông không phỉnh họ được nếu, như một biên tập
viên hay một nhà báo phụ trách chuyên mục, thỉnh thoảng ông dự một cuộc
họp báo cấp tổng thống; hay như một hiệu trưởng trường cao đẳng hay đại
học, thỉnh thoảng dự một hội nghị học giả; hay như một giám đốc kinh
doanh, thỉnh thoảng đánh một ký hiệu trên bảng vẽ.
Quả thực, một xã hội ngày càng phụ thuộc vào sự điều khiển con người
thì nó sẽ hủy hoại người làm chuyên môn thiên về tay nghề và doanh nhân,
cũng gần như một xã hội trong các giai đoạn công nghiệp hóa trước đó đã
hủy hoại nông dân và thợ thủ công thiên về nghề thủ công. Người chuyên
môn thời kỳ gần đây bị đẩy lên thang vào tầng lớp quản lý trong khi thợ thủ
công thời kỳ trước bị dồn vào giai cấp vô sản; và điều này minh chứng cho
một sự khác biệt sâu xa trong hai hoàn cảnh lịch sử. Thế nhưng ở cả hai
trường hợp quá trình công nghiệp diễn tiến bằng cách gây dựng cho máy
móc và các tổ chức hoạt động trơn tru những kỹ năng đã từng được gây
dựng cho con người, thông qua một quá trình học việc và hình thành tính
cách lâu dài.
