Những khát vọng văn hóa làm người ta muốn thoát ly vào một hình ảnh
thuộc một giai đoạn hào hùng nào đó trong quá khứ, như được thừa hưởng
từ tầng lớp thượng lưu trước thế kỷ 19. Do vậy, giai cấp tư sản có học của
thế kỷ 19 những lúc nhàn rỗi vẫn nhìn lại thời đại gần giống như tư sản hào
hùng hơn về trước, ở Athens thời Pericles hay nước Ý thời Phục hưng.
Tham công tiếc việc, bị trói buộc vào những chuyện thường ngày, anh ta
hình dung cho mình vẻ phóng khoáng và đa tài của một Benvenuto Cellini
hay một Leonardo da Vinci.
Khi hệ thống rạp hát Chautauqua làm lan
truyền những câu chuyện về chu du và khám phá hiện đại, thì cũng tồn tại
một mảng văn hóa nửa đại chúng về những thành tựu của thế giới cổ đại -
chỉ cần nêu sự nổi tiếng của tiểu thuyết Ben Hur - và của thời Phục hưng.
Rất thường thấy, sự cứng rắn trong công việc ở thời đại này lại có mặt bên
kia là tính đa cảm liên quan đến khía cạnh đời sống ngoài công việc.
Mặc dù sự thời thượng, dĩ nhiên, đóng một vai trò trong phong trào ham
thích lịch sử cổ đại, du hành châu Âu và các theo đuổi thoát ly khác, nhưng
tôi nghĩ, điều quan trọng đối với sự an toàn của người kiểu nội tại định
hướng là các lĩnh vực quan tâm này cách xa không chỉ với công việc của họ
mà còn với các mối ưu tư xã hội trước mắt họ. Khi đọc về Hy Lạp - thậm
chí tham quan Florence - người ta không buộc phải nghĩ về thời kỳ mình
đang sống hay về chính mình theo nghĩa hiện thực nào; do đó có thể thả sức
đồng nhất mình với các anh hùng cổ đại. Sự tự do thoát ly ấy chỉ bị hạn chế
khi chúng ta bước vào các câu chuyện cuối thời Victoria hay Edward của
Henry James hay E.M Forster,
trong đó việc chu du ở Ý có thể rắc rối
hơn nhiều về cảm xúc chứ không chỉ là thoát ly hướng thượng đối với các
quý bà quý ông Anglo-Saxon. Các vị du khách hư cấu trong tiểu thuyết này,
khi băn khoăn không biết liệu họ đã nếm trải trọn vẹn những tương phản và
nhạy cảm văn hóa mà họ tìm kiếm hay chưa, thì nhìn ra bóng dáng của sự
thoát ly không trọn vẹn điển hình cho kiểu ngoại tại định hướng.
Bàn chân trên đường ray. Người kiểu nội tại định hướng có thể thoát ly
hướng hạ cũng như hướng thượng. Anh ta tìm thấy trong các tiểu thuyết ba
xu, trong chọi gà, trong đua ngựa có gắn yên, trong khúc hát của thợ cạo,
