của một người sinh ra ở tuổi ấy (1875), môi trường ấy (Thụy Sĩ) và tầng lớp
ấy (“tư sản” có chuyên môn) nên không có giá trị phổ quát. Chẳng hạn, lý
thuyết cá thể hóa bị phê bình là rõ ràng được quyết định bởi loại hình tâm lý
hướng nội của Jung, cách tiếp cận trị liệu của ông quá tập trung vào những
sự việc bên trong mà không xem xét đủ về những mối quan hệ cá nhân, còn
định hướng tâm linh của ông quá bị ảnh hưởng bởi nền tảng tôn giáo nên
học thuyết tâm lý của ông không đủ thích hợp cho những vấn đề hiện sinh
của con người sống trong thế giới ngày nay.
Trong những phê phán này phải có một sự thật nhất định. Một người dù
lỗi lạc ra sao cũng phải được sinh ở đâu đó, vào thời điểm nào đó, trong một
cộng đồng nào đó, và không tránh khỏi mang những giới hạn của số phận.
Khuynh hướng hướng nội, cá nhân chủ nghĩa và đề cao tâm linh của học
thuyết tâm lý Jung là rõ ràng và không thể phủ nhận. Nhưng ở một người vật
lộn với những vấn đề quyết định trong sự tồn tại của con người, điều quan
trọng là mức độ người đó có thể thừa nhận những nguồn gốc hạn hẹp địa
phương của mình và siêu việt lên chúng thông qua nỗ lực của trí tuệ và sức
tưởng tượng. Như chúng ta thấy, đây là một trong những tài năng phi thường
nhất và nghịch lý nhất của Jung: ông có khả năng sống trong thời của ông,
đồng thời bước ra khỏi nó, chia sẻ sự gần gũi với những con người của mọi
thời đại từng tồn tại. Mọi thứ ông viết đều được sự gần gũi này chạm vào, và
người ta đã nói một cách công bằng về ông rằng ở một góc độ nào đó,
những tư tưởng của ông quá nền tảng để có thể trở nên hiện đại. Chính vì
quá hướng nội, quá giàu sức tưởng tượng và quá yêu thích quan sát nội tâm,
ông mới có thể nhìn chăm chú và kỹ lưỡng vào Ngã bên trong, và hình ảnh
về nhân loại mà ông thấy ở đó là một hình ảnh xuyên thấu, nhìn xa trông
rộng và bao quát toàn diện mà chưa ai cho đến lúc ấy mô tả được.
Như chúng ta đã thấy, năng khiếu của Jung trong việc vượt lên trên
những giới hạn của ý thức đã bắt đầu trong những trò chơi tưởng tượng thuở
nhỏ. Có lẽ quan trọng nhất trong số này là trò chơi liên quan đến tảng đá
trong khu vườn của nhà xứ tại Klein-Huningen (chương 1): “Mình là người
