99
TẬP 6: DANH NHÂN CÁCH MẠNG VIỆT NAM
Quang Phục Hội là Lê Hồng Sơn, Hồ Tùng Mậu, Nguyễn Giảng Thanh,
Đặng Xuân Hồng, Trương Quốc Húy, Lê Cầu và Lê Công Viễn thành
lập ra Tâm Tâm Xã, hay còn gọi là Tân Việt Thanh niên Đoàn. Sau này,
chính Lê Hồng Sơn sẽ là người cùng Phạm Hồng Thái ném tạc đạn mưu
sát toàn quyền Merlin.
Lê Hồng Sơn sinh năm 1899 tại thôn Xuân Hồ, huyện Nam Đàn (Nghệ
An), con trai thứ ba của ông cử nhân Lê Văn Hành, thuở nhỏ có tên là
Lê Văn Phơn. Sau này hoạt động cách mạng anh nhiều lần đổi tên họ
như: Võ Hồng Anh, Võ Nguyên Trinh, Hồ Thuận Đông, Lê Thiếu Tố, Lê
Tản Anh, Đỗ Tri Phương v.v… Năm 1919, Lê Hồng Sơn được ông Ngô
Quảng- thủ lĩnh của nghĩa quân phái bạo động thuộc phong trào Phan
Bội Châu đưa sang sang Xiêm. Tại bản Đông Phi Chịt, anh sống và học
tập trong trại cây do Đặng Thúc Hứa chỉ huy. Đây là cơ sở chuẩn bị lực
lượng lâu dài cho sự nghiệp cứu nước. Thấy anh lanh lẹ, khỏe mạnh và
cũng thông minh hơn người nên Đặng Thúc Hứa cử sang Trung Quốc
để theo học trường quân sự Hải Nam. Thế nhưng khi sang đến nơi thì
trường này đã đóng cửa, Lê Hồng Sơn sống bằng nghề phu khuân vác
bến cảng và trú thân ở nhà cụ Phan. Dần dần, cụ Phan tin tưởng và giao
cho anh nhiều trọng trách sang Nhật gặp Cường Để; giao thiệp với các
chính khách Nhật mua vũ khí v.v…
Trong bước đường hoạt động, anh rất căm thù những tên phản bội,
vì tham sống sợ chết, tham tiền mà cam tâm bán rẻ sinh mạng đồng chí
cho mật thám Pháp. Trong số này có tên Phan Bá Ngọc mà anh quyết
ra tay trừ khử - sự việc diễn ra vào ngày 11/12/1922 tại Hàng Châu.
Trong cuốn Niên biểu của mình, cụ Phan có kể lại: “Trong nghìn vạn
tiếng pháo, có xen lẫn ba tiếng nổ của đạn súng lục, làm cho ai nấy đều
hoảng sợ; tiếp theo có tiếng hô hoán: “-Có người ngã lăn ra đất máu me
đầm đìa!”. Lúc ấy, bọn cảnh sát xúm đến. Khám trong bọc nạn nhân
có số tiền 2.150 đồng, tay đeo một nhẫn vàng trị giá 60 đồng; người ấy
đã tắt thở. Người ấy là ai? Người Việt Nam đó tên là Phan Bá Ngọc.
Ai giết Phan Bá Ngọc? Một thanh niên lanh lợi Lê Tản Anh”. Việc làm
kịp thời này đã khiến bọn Việt gian phải chùn tay khi hợp tác với mật
thám Pháp.
