359
Trong số người bị xử tử, bị đày không có người Hoa
kiều. Phải đến ngày 30-4-1975 với chiến thắng mùa
xuân, cái “thuộc địa Chợ Lớn” mới được thâu hồi vào
lãnh thổ của Tổ quốc ta. Mọi lối làm ăn phi pháp, liên
kết với bọn đầu cơ quốc tế từ đời chúa Nguyễn đã bị
xóa bỏ tận gốc rễ. Tuy là đồng minh bóc lột, thực dân
Pháp vẫn chưa nắm được tình hình và thực chất của bọn
mại bản, gian thương, chưa làm được việc sơ bộ: nghiên
cứu phía Chợ Lớn, về nguồn gốc bọn mại bản và lịch sử
đường phố. Chỉ thấy giới thiệu các chùa miễu ở Chợ Lớn
để thỏa mãn óc tò mò của du khách đang tìm giải trí.
Nhìn hơn trăm năm qua, ta thấy Chợ Lớn không bị
tàn phá, khi Pháp đánh thành Gia Định, mại bản và tay
sai từ năm 1866 đã cất lên được khoảng 500 ngôi nhà
ngói. Năm 1870 chiều dài của khu phố Chợ Lớn là một
ki-lô-mét rưỡi, chiều ngang một ki-lô-mét. Thực dân
nuôi dưỡng lần hồi rồi qua chín năm kháng chiến chống
Pháp, hai mươi năm chống Mỹ diện tích của Chợ Lớn
lên gấp bốn, gấp năm, dài đến Phú Lâm, ăn lên Bình
Thới - Phú Thọ, để xuống Kinh Đôi, với nhà nhiều tầng,
xen vào những khu ổ chuột nheo nhóc...
