158
D Ấ U X Ư A
bài tôi viết, cho rằng tôi trở thành “bảo hoàng”. Gần đây, lại còn
có tiếng chê bai là “xu thời“, theo gió trở cờ, dù rằng công việc
tôi đang làm đã được bắt đầu từ nhiều năm trước. Không kể đến
những nhà sử học chân chính, vẫn tiếp tục công việc nghiên cứu
lịch sử Việt Nam qua các thời đại, luôn cả lịch sử cận đại của nhà
Nguyễn. Không, lịch sử nhà Nguyễn là một phần của lịch sử Việt
Nam và dân tộc Việt Nam, đã gánh chịu chung một số mệnh,
nhưng bi thảm hơn, vì hoàng tộc là hoàng tộc, họ còn có phương
tiện, và dân... thì là dân, nghèo khổ và dốt chữ
(Con vua thì lại làm
vua, con sãi ở chùa thì quét lá đa). Thời đại quân chủ chấm dứt tại
Việt Nam năm 1945, với sự cáo chung của Bảo Đại. Chúng ta đang
sống trong tư tưởng cộng hòa với các giá trị như Độc lập, Tự do,
Bình đẳng và Nhân ái.
Ba vị vua nhà Nguyễn bị áp giải đi đày bởi chính quyền thuộc
địa Pháp dưới thời Đệ tam Cộng hòa Pháp là vua Hàm Nghi tại
Alger (Algérie), Thành Thái và Duy Tân tại đảo Réunion trong
vùng biển Ấn Độ Dương.
Lúc đi đày, Hàm Nghi mới có 18 tuổi, Thành Thái 37 tuổi (trước
đó đã bị quản thúc 9 năm) và Duy Tân 16 tuổi. Các vua còn trẻ,
nhưng đã dũng cảm chống lại sự thống trị của chính quyền thực
dân thuộc địa. Lòng can đảm của ba vua được dân chúng kính
trọng và thương mến. Tiếc thay, cả ba vua đều bị phản bội, bằng
cách này hay cách khác, trực tiếp hay gián tiếp, và công cuộc
kháng chiến không kéo dài được là bao lâu.
Ngày nay, sự tưởng niệm ba vua không thể được coi là một
công việc đánh lạc hướng dư luận, vì chính cùng một chiều hướng
với tinh thần của Duy Tân, người ta biết phân biệt ai là bạn của
