160
D Ấ U X Ư A
hùng Trần Cao Vân, Thái Phiên, Tôn Thất Đề và Nguyễn Quang
Siêu của phong trào Việt Nam Quang Phục Hội bị xử chém đầu
ngày 16 tháng 4 năm 1916 tại làng An Hòa, rất nhiều anh hùng
chí sĩ cũng bị chém đầu hay giết chết. Duy Tân, đáng lẽ ra được
trở về ngôi báu, chính quyền Pháp hy vọng nhà vua trẻ tuổi
sẽ “biết tội sửa mình“, nhưng Duy Tân khẳng khái nhận chính
mình đã tham gia khởi nghĩa chống Pháp, không phải lạc đường
lầm lỗi.
Mối tình không thành của tiểu thư họ Hồ, con gái của đại thần
Hồ Đắc Trung, đối với vị vua thiếu niên Duy Tân, tuy đã bị vua
Duy Tân hồi hôn trước khi cưới, vì thế trở thành một mối tình
thanh cao, trọn vẹn ân nghĩa trong những trang sử tăm tối. Về
sau, tiểu thư họ Hồ trở thành Ân phi Hồ Thị Chỉ của vua Khải
Định, dù bà không được ghi chép trong Nguyễn Phúc tộc thế phả,
mà chỉ có bà Hoàng Thị Cúc được nêu danh là bà Huệ Phi của vua
Khải Định (sau còn được gọi là bà Từ Cung). Duy Tân phải vâng
lệnh các bà hoàng mẹ và Hội đồng Phụ chính cưới con gái của
quan phụ đạo Mai Khắc Đôn là tiểu thư Mai Thị Vàng làm chính
phi, hầu hy vọng dập tắt sự tranh chấp ảnh hưởng giữa các quan
đại thần trong triều, tránh cho Pháp khỏi nghi ngờ, đồng thời
cũng để tránh nạn cho gia đình Hồ Đắc Trung. Sau này, Hồ Đắc
Trung cứu Duy Tân khỏi rơi đầu khi còn quá trẻ, cũng là một cử
chỉ đẹp với nhà vua.
Dấu vết của các vua còn tìm thấy ở Pháp, ở Algérie và ở đảo
Réunion. Những cuộc gặp gỡ các nhân vật, gọi là, có trong lịch sử,
và những công việc tham khảo tại chỗ đưa lịch sử nước tôi về gần
hơn, sống động hơn và hiện đại hơn.
