Hình 3: Song đề cầu vượt
Chúng tôi vừa miêu tả một hiện tượng tâm lý rất nổi tiếng có tên là
“Song đề cầu vượt”.
Tình huống này thường được dùng để nhấn mạnh
hai cách tiếp cận đối lập nhau về mặt nguyên tắc khi đưa ra những quyết
định đạo đức: cách tiếp cận hướng đến kết quả và cách tiếp cận hướng đến
đạo đức. Cách tiếp cận hướng đến kết quả xác định tính đạo đức của một
hành động dựa trên những kết quả sinh ra từ hành động đó. Thuyết vị lợi,
một thể phổ biến của thuyết hệ quả thường được miêu tả bằng cụm từ “làm
những gì tốt nhất cho một số lượng người lớn nhất”. Một trường phái đạo
đức khác mà Immanuel Kant gọi là cách tiếp cận đạo đức lại đánh giá tính
đạo đức của hành động dựa trên sự gắn liền của hành động với luật lệ và
trách nhiệm.
Kant cho rằng muốn đánh giá một hành động là đúng hay
sai phải dựa trên việc xem xét các quyền và nghĩa vụ trong xã hội. Theo
quan điểm của Kant, hành động đẩy một người xuống cầu là vi phạm quyền
của anh ta và vì thế là không đạo đức.
Quả thật, khi đọc tình huống cầu vượt, hầu hết mọi người đều không
tin rằng, xét về mặt đạo đức, ta có thể chấp nhận hành động đẩy người công
nhân đường sắt khỏi cây cầu để cứu năm mạng người. Bằng cách tiếp cận
hướng đến đạo đức, họ sẽ tự vấn liệu mình có quyền đẩy ai đó khỏi cây cầu
hay không. Nếu bạn hỏi tại sao họ lại phản đối việc đẩy người công nhân
khỏi cây cầu, những câu trả lời phổ biến sẽ là “Đó là giết người!”, “Kết quả
