trống con một mặt do ba nữ nhạc công trẻ tuổi vừa ca hát vừa giữ nhịp.
Ta nhận thấy những nhạc cụ trong hệ thống âm nhạc của giáo phường mới
có trống cơm. Vậy có thể nó là một nhạc cụ cổ sơ của dân tộc, chính do
hạng bình dân khi xưa sáng tạo chăng?
Hình dáng trống cơm mộc mạc bao nhiêu thì tiết điệu của nó phong phú
bấy nhiêu. Nghe "Trống cơm" nhứt định chúng ta không thể lẫn lộn nó với
những bài ca ngoại quốc. Nó có giọng u buồn gợi tâm hồn người nhớ đến
hình ảnh quê hương xa xôi hay nhớ đến một mối tình tan vỡ, một niềm tang
tóc bi thương của một thành sầu vạn cổ ...
Tục truyền rằng: Ngày xưa có một nho sinh rất nghèo, thi mãi không đỗ,
túng cùng phải đi xin ăn. Hằng ngày, khi sang ngang nhà của một phú hộ
thì có một cô bé ở chực sẵn đem cho cơm trắng canh ngon. Công việc đó
cứ theo thời gian trôi qua một cách đều đặn.
Suốt năm trời như thế, chàng nho sinh vô cùng cảm động nhưng không
khỏi ngượng ngùng. Một hôm, chàng tỏ lời cám ơn cô bé và không nhận
lãnh của cho nữa. Chàng lại từ giã, đi sang ở làng khác kiếm ăn. Cô bé thực
thà cho biết việc làm của cô là vâng theo lời dạy của cô Hai, con gái của
chủ nhà mà thôi. Ơn đó là ơn của cô chủ.
Chàng cảm động, yêu cầu xin gặp mặt cô chủ để tỏ lời cám ơn và từ giã. Cô
bé ở hẹn lại hôm sau, để xem cô chủ có bằng lòng không, rồi sẽ cho biết.
Nếu cô chủ bằng lòng cho gặp mặt thì chàng cứ chờ tại chỗ này.
Hôm sau, chàng vừa đến thì đã gặp ngay cô chủ nhà đứng đợi. Nàng rất
đẹp. Chàng nho sinh cúi đầu, chấp tay xá nhưng nàng khoát tay vội nói:
- Tôi đã hiểu ý chàng muốn nói gì rồi. Tôi ở đây lâu rất bất tiện, mà chàng
cũng không cần phải nói ân nghĩa gì. Sở dĩ, tôi giúp chàng vì biết chàng lỡ
vận và cảm thương người trong bước đường cùng mới ra nông nỗi, không
lẽ chí của người con trai chịu cùng nhụt như vậy mãi sao?
Đoạn, nàng trao cho chàng một cái bọc bằng giấy, nói tiếp:
- Nay chàng từ giã đi, tôi xin tặng một số bạc và một cây thoa vàng để
chàng tìm cách lập nghiệp. Một ngày nào thành đạt, chàng sẽ trở về quê.
Chừng ấy...
