ĐIỂN HAY TÍCH LẠ - Trang 398

Lưu ly lạc để nên hình cung môn,
Pha lê nát nhỏ làm bùn,
Minh châu làm nóc trên cành tưới cây.
Hương thơm bay thấu từng mây,
Bích thiên âu cũng mê say tấc lòng.
Quế xanh khóc vụng tủi thầm,
Tố Nga luống những mười phần giận thân.
Cỏ dao hái chốn Phương tân,
Sông Tương trông ngóng mỹ nhân dãi dầu.
Giữa dòng lơ lửng vì đâu?
Non sông đất cũ cớ sao chẳng về?
Đành nơi lưu lạc quản gì,
Thuyền quyên lỡ bước lắm bề gian truân.
Một lòng trung chính nghĩa nhân.
Lo chi mưa gió, phong trần, tuyết sương!
Chỉn e lạt phấn phai hương,
Tháng ngày thắm thoát, mỹ nhân ai hoài.
Nghe xong, đạo sĩ than rằng: nói chi ai oán thiết tha! Kìa chẳng xem đóa tử
vi nở trên ao phượng, hoa thược dược mọc trước bệ vàng, cũng là địa vị
thanh cao, thanh danh hiển hách, ơn trên thánh chúa, mưa móc dồi dào. Vội
chi tủi phận hờn duyên, nước non lẩn thẩn toan bề đi đâu? Khách nghe nói
như tình, như cảm, đem lòng kính mộ xiết bao. Khúc trai đình tay tiên đề
vịnh, thơ phong đầu giọng ngọc ngâm nga. Nỗi lòng xin giải gần xa, kính
dâng một phú hải hà xét xoi. (Bản dịch của C... Đ...)
Mạc Đĩnh Chi người làng Lũng Động, huyện Chí Linh (nay thuộc phủ Nam
Sách, tỉnh Hải Dương), thông minh tuyệt vời, diện mạo rất xấu xí. Vì cái
xấu xí đó mà xuýt chút con đường hoạn lộ của ông bị bế tắc; tuy vậy mà
cũng nhờ đó, trên đài văn học, ông để lại cho đời một bài phú "Ngọc tỉnh
liên" có giá trị.
Ông tài giỏi quá nên đời ông có nhiều giai thoại ngộ nghĩnh nửa thực nửa
hư. Ông được người tôn sùng là "Lưỡng quốc Trạng nguyên". Vì ông đỗ
Trạng nguyên ở nước nhà, rồi đi sứ sang Tàu, ông lại được vua Tàu sau khi