ĐIỂN HAY TÍCH LẠ - Trang 416

gồm có 33 chương.
Thầy Tử Tư dẫn những lời nói của Khổng Phu Tử đã giảng về đạo trung
dung, có cho rằng: Trung hòa là tính tình tự nhiên của trời đất mà trung
dung là đức hạnh của con người. Trung là giữa, không lệch về bên nào;
dung là thường, nghĩa là dùng đạo trung làm đạo thường. Muốn theo đạo
này cốt phải có cái đạo đức: trí, nhân và dũng. Trí để biết rõ các sự lý, nhân
để hiểu điều lành mà làm, dũng là có cái khí cường kiện mà thực hành theo
điều lành đến cùng.
Đạo người là phải cố gắng để đạt đến bực chí thánh. Phải học cho rộng, xét
hỏi cho kỹ, nghĩ ngợi cho sâu, biện biệt điều phải trái cho rõ và dốc lòng
làm điều thiện cho đến cùng. Nếu ai làm được như thế thì ngu thành sáng,
yếu thành mạnh, tức là dần lên đến bực chí thánh. Trong thiên hạ chỉ có
bực chí thánh mới hiểu rõ cái tính của Trời. Biết rõ cái tính của Trời thì biết
được cái tính của người. Biết rõ cái tính của người thì biết được cái tính của
vạn vật. Biết rõ cái tính của vạn vật thì khả dĩ giúp được sự hóa dục của trời
đất và có công ngang với trời đất vậy.
Sách Trung Dung nói về đạo của thánh hiền vốn căn bản của Trời, rồi giải
diễn ra hết mọi lẽ, khiến cho con người phải giữ mình cho kính cẩn trong
khi hành động và khi im lặng một mình.
Tóm lại, Trung Dung thuộc về loại sách triết lý rất cao.
3/ Luận Ngữ là quyển sách chép những lời nói của đức Khổng Tử khuyên
dạy học trò, hoặc những câu chuyện của ngài nói với những người đương
thời về nhiều vấn đề (luân lý, triết lý, chính trị, học thuật) do các môn đệ
của ngài sưu tập lại.
Sách chia làm hai quyển (thượng, hạ) gồm có 20 thiên (mỗi thiên lấy 2 chữ
đầu đặt tên). Các chương không có liên lạc, hệ thống gì nhau.
Sách Luận Ngữ có thể cho là quyển sách dạy đạo người quân tử một cách
thực tiễn và mô tả tính tình, cử chỉ, đức độ của đức Khổng Tử, như phác
họa một mẫu mực hoạt động cho người đời sau noi theo.
Sách này cho ta biết được nhiều câu cách ngôn xác đáng về đạo người quân
tử. Còn cho ta nhận thấy phẩm cách cao thượng (hồn hậu, thành thực,
khiêm cung, khoái hoạt) của đức Khổng Tử biểu lộ qua những chuyện ngài