ĐIỂN HAY TÍCH LẠ - Trang 452

Ngọn đèn (thì) sáng tỏ (ứ) hơn sao (ở) trên trời...
Chiếu hoa (này) em giải (cho) anh ngồi (mà)
Đêm nằm (thì) mơ tưởng (ứ) ra chơi (ư) (đào) vườn đào.
(Chứ) Nước kia thì (nó) sắc hơn dao
(Chứ) Trứng gà (thì) phơi phới (ứ) lòng đào (thì em) bảo anh.
Hát Trống quân, trai gái bao giờ cũng thiên về tình cảm. Hoặc bằng câu
ướm hỏi, thử thách, hoặc bằng lời tâm sự. Do đó, Trống quân có tính chất
trữ tình, tính chất giao duyên rất sâu sắc. Vì đối đáp, hỏi trả, nên hát Trống
quân đòi hỏi người hát phải có tài mẫn tiệp, xuất khẩu thành thi, đột xuất
nhanh trí... nhưng bao giờ cũng vẫn giữ thái độ phong nhã, lời không sàm
sỡ, lố lăng.
Trống quân không phải là một loại trống, mà là một sợi mây dài độ 3, 4
thước tây và dày độ 1 phân tây. Người ta cắm hai đầu sợi dây mây dưới đất
bằng hai cây cọc nhỏ bằng gỗ hay bằng tre. Ngay chính giữa sợi mây,
người ta đào một lỗ vuông độ 4 tấc mỗi bề, rồi bịt lỗ ấy bằng một miếng
ván mỏng. Có khi người ta dùng một khúc tre, một đầu chống lên sợi mây,
một đầu chịu trên mặt gỗ.
Có khi người ta cột sợi mây với mặt ván. Người đánh trống quân dùng hai
chiếc đũa con đánh lên sợi mây. Sợi mây rung làm mặt ván rung, và tiếng
mây rung nhờ lỗ đất làm vang lên nghe thình thùng thình như tiếng trống.
Có khi người ta đào một lỗ miệng tròn và hình giống như một cái chum, và
đậy miệng lỗ bằng một miếng ván tròn và mỏng.
Có khi người ta để trong lỗ đất một thùng dầu hỏa. Trên miệng thùng có
tấm ván và cây cọc để chống chính giữa sợi mây. Có thùng này tiếng vang
càng mạnh. Có khi người ta để trong lỗ một thùng dầu lửa, quay miệng về
phía dưới, phía trên có cây cọc chống đáy thùng và căng sợi mây. Không
cần dùng tấm ván nữa. Có khi người ta không đào lỗ, chỉ lật úp thùng dầu
lửa (hay thùng trà) trên mặt đất và căng dây lên trên thùng.
Tóm lại, Trống quân là một loại hát hội vấn đáp giữa nam nữ thanh niên,
khuyến khích họ giải bày tình cảm, thông minh và cốt cách qua trung gian
của nghệ thuật, trong không khí vui vẻ tưng bừng của hội thu.