Nguyễn Tử Quang
Điển hay tích lạ
Trường môn phú
Tư Mã Tương Như tự Tràng Khanh, người đất Thục đời Tiền Hán (206
trước D.L.-8 sau D.L.), rất đa tài, văn hay, đàn giỏi.
Ông nổi tiếng nhất về phú.
Nguyên Trần hoàng hậu bị vua Hán Vũ đế ghét bỏ đày ra Trường Môn.
Sống lẻ loi trong thâm cung, nàng lấy làm đau đớn cho thân phận. Không
biết làm thế nào tỏ hết nỗi lòng để mong nhà vua hồi tâm xe lại mối tơ
duyên. Nghe Tư Mã Tương Như có văn tài, nàng nhờ người đem 100 lượng
vàng đến, yêu cầu Tương Như viết một bài phú để dâng vua.
Tương Như bằng lòng.
Bài phú nhan đề là "Trường Môn phú", rất hay, lời lẽ vô cùng ai oán. Bài ấy
có đoạn:
Sầu nhìn chung quanh mà rỏ lệ chừ, nước mắt ròng ròng chảy dọc ngang.
Ráng thở dài mà thêm thẹn chừ, xỏ giày đứng dậy mà bàng hoàng.
Vung tay áo để che mặt chừ, nhớ ngày xưa lầm lỗi mà sinh tai ương.
Mặt mày coi tiều tụy chừ, buồn lòng mà lên giường.
Vò bông để làm gối chừ, trải cỏ thơm mà ướp hương.
Hốt ngủ quên mà nằm mộng chừ, phách như ở bên quân vương.
Chợt tỉnh mà chẳng thấy chừ, hồn hốt hoảng như mất vật gì.
Nghe gà gáy mà lòng rầu chừ, dậy coi trăng sáng long lanh.
Xem sao bầy hàng chừ, Tất, Mão hiện ở phương đông.
Nhìn ra sân lạnh lẽo chừ, như tháng chín trời gieo sương.
Đêm dằng dặc như năm chừ, lòng uất ức mà chẳng nguôi.
Lặng lẽ trăn trở đợi sáng chừ, trời hừng hừng đã rạng đông.
Thiếp trộm buồn tủi chừ, cho đến già chẳng dám quên.
Nguyên văn:
Tả hữu bi nhi thùy lệ hề, thế lưu ly nhi tung hoành.
Thư tức ấp nhi tăng hi hề, đồ lý khởi nhi bàng hoàng.
