Họ rất hữu ích nhưng cũng lại rất tráo trở.”
Phạm Xuân Ẩn tương tự như một métis, một dòng lai giữa Việt
Nam và Mỹ. Ông cũng là một điệp viên trong nhà của cha mẹ mình,
một con cá bơi giữa tất cả những vùng nước của thế giới. Nếu như
lịch sử của Việt Nam là một câu chuyện dài về sự tráo trở và nước
đôi, thì người métis đã cụ thể hóa lịch sử đó trên da thịt mình, trong
đó Franchini và Phạm Xuân Ẩn là những mẫu vật A và B.
Hiện nay Franchini là một trong những nègres (gã da đen) bận bịu
nhất nước Pháp, một nhà văn viết thuê chuyên chấp bút những cuốn
sách về các chính trị gia và nhân vật truyền hình nổi tiếng. Khi
Franchini kể một câu chuyện, bao giờ nó cũng được tỉa tót và thêm
thắt phong phú đến nỗi tôi hình dung ra cảnh ông sẽ làm việc thật
khuya tối hôm đó để phát triển nó thành một chương sách hoặc một
kịch bản. “Tôi không bao giờ dám viết về Phạm Xuân Ẩn,” ông nói
với tôi. “Anh ấy sống trong một thế giới chẳng có gì giống như vẻ
ngoài của nó cả. Ta không thể chỉ viết về những sự kiện trong cuộc
đời của anh ấy. Điều hấp dẫn là vấn đề tâm lý, và với người Việt
Nam thì luôn có điều gì đó mập mờ, điều gì đó bí hiểm. Đó là một
đất nước có lẽ là do Salvador Dali
tạo ra. Ông có biết bức tranh
siêu thực của ông ấy về les montres molles không, những chiếc đồng
hồ mềm oặt ấy? Mọi thứ trong bức tranh này, có tên là La persistencia
de la memoria (Sự dai dẳng của ký ức), đều méo mó, vặn vẹo, uốn éo.
Thời gian và không gian tan chảy vào nhau, và bao trùm lên tất cả là
một vẻ kỳ bí. Đó chính là Việt Nam. Đó là một thế giới mờ ảo, giống
hệt như thế giới mà Salvador Dali hình dung ra.”
Đại tướng Mai Chí Thọ, người chỉ huy cũ của Phạm Xuân Ẩn, nổi
lên sau chiến tranh như một trong những nhân vật quyền lực nhất
của Việt Nam. Ông từng là bí thư xứ ủy Nam Kỳ, rồi làm bộ trưởng
Bộ Nội vụ. Tại biệt thự của ông Thọ ở trung tâm Sài Gòn - trước kia
vốn là Đại sứ quán Thụy Sĩ - tôi được đưa vào một phòng khách
sang trọng, đặt đầy những đồ nội thất bằng gỗ gụ và những tác
phẩm điêu khắc từ các loại đá được sưu tập tại những di tích cách
