Khi tôi gặng hỏi ông Thọ về cơ hội bị bỏ lỡ trong việc đưa ông
Phạm Xuân Ẩn sang Mỹ lần nữa năm 1975, ông chăm chú nhìn tôi
qua cặp kính gọng thép. “Tôi không biết làm thế nào mà câu chuyện
này lại bị lộ ra ngoài,” ông nói, rõ ràng là lấy làm tiếc vì tôi đã biết
đủ để đưa ra câu hỏi đó. “Chắc chắn anh ấy sẽ làm rất tốt nếu chúng
tôi cử được anh ấy sang Mỹ,” ông Thọ nói, cho thấy rằng việc giữ
ông Phạm Xuân Ẩn ở lại không phải là quyết định của ông.
Tôi biết từ trước khi tôi hỏi là câu hỏi tiếp theo của mình sẽ không
được trả lời.
“Chính xác thì Phạm Xuân Ẩn đã làm gì cho ông?”
Bộ trưởng Mai Chí Thọ mỉm cười và rót cho tôi một tách trà nữa.
“Ông Ẩn có những nguồn tin tốt nhất và tiếp cận với những thông
tin mật. Ông ấy có tai dưới đất không giống với bất kỳ ai khác ở Sài
Gòn. Nếu ông muốn biết chuyện gì từng diễn ra, thì ông Ẩn chính là
người để hỏi. Sau chiến tranh, chúng tôi phong tướng cho ông ấy
cùng với danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân. Không
cần phải nói rõ cho ông mọi chi tiết, chỉ ngần ấy cũng đã đủ cho ông
thấy tầm quan trọng của những gì ông ấy đã làm cho tổ quốc của
mình.”
Tại một cuộc gặp khác với Đại tướng Mai Chí Thọ vào năm sau,
tôi đề nghị ông liệt kê những điệp viên hàng đầu của Việt Nam. (Đã
có lúc, CIA ước tính có đến 15.000 điệp viên như vậy.) Đứng đầu
danh sách của ông Mai Chí Thọ là Phạm Xuân Ẩn, tiếp theo là Đặng
Trần Đức, cũng còn được biết đến với tên gọi Ba Quốc, người tiếp
nối Phạm Xuân Ẩn làm việc cho tình báo Việt Nam Cộng hòa. Hai
điệp viên hành động, Vũ Ngọc Nhạ và Phạm Ngọc Thảo, được xếp
ở vị trí thứ ba và thứ tư.
Vũ Đình Long, vốn được biết đến nhiều hơn qua bí danh Vũ
Ngọc Nhạ, sinh ra trong một gia đình Công giáo địa chủ ở Phát
Diệm, ngôi làng ở miền Bắc Việt Nam được đề cập đến rất nổi bật
trong Người Mỹ trầm lặng. Chính tại nơi đây, trong một trận đánh
