Phạm Xuân Ẩn cam đoan với tôi. “Ông ấy không bao giờ ăn tiền
một cách trắng trợn, đó là kiểu của lũ biển lận ngày nay.”
Trần Kim Tuyến sử dụng Phạm Xuân Ẩn làm phiên dịch cho các
giao dịch tài chính với nước ngoài, và ông ta giao phó cho ông Ẩn
những nhiệm vụ nhạy cảm khác, ví dụ như tiếp các vị khách Mỹ
đến thăm. Trong một nhiệm vụ như vậy, Phạm Xuân Ẩn đã gặp
Gerald Hickey, chuyên gia về văn hóa truyền thống Việt Nam,
người làm việc cho chính phủ Mỹ trong các vấn đề nhân loại học (và
sau đó bị giới học giả tẩy chay). Phạm Xuân Ẩn kể việc ông đi cùng
Hickey như thế nào khi ông ta đi thực tế để kiểm tra các khu trù mật
của Việt Nam - chiến lược đầu tiên của Diệm để chống lại những
người cộng sản.
Nếu như những người cộng sản bơi như cá trong biển đời nông
thôn, thì cách để giết họ là làm cho biển cạn. Đầu tiên, anh xua
những người nông dân rời khỏi làng và tái định cư họ vào những
khu tập trung kiên cố được gọi là khu trù mật. Những người duy
nhất còn lại ở vùng nông thôn, theo định nghĩa, sẽ là những người
cách mạng, những người có thể bị tiêu diệt bằng bom hoặc khí độc.
Trong thực tế, khu trù mật của Diệm là những trại lao động cưỡng
bức nhét đầy những nông dân căm phẫn. Ban ngày họ treo cờ Cộng
hòa rồi đến đêm lại che chở những người cách mạng. Diệm buộc
phải từ bỏ thí nghiệm đầu tiên này trong chiến lược chống chiến
tranh du kích sau một năm, nhưng ông ta và các cố vấn người Mỹ
của mình lại một lần nữa trục vớt kế hoạch này lên trong những
năm 1960, khi khu trù mật được đổi tên thành “ấp chiến lược”.
“Tôi thích Gerald Hickey,” Phạm Xuân Ẩn nói. “Ông ấy rất thông
minh và lúc nào cũng vui vẻ. Ông ấy muốn tìm kiếm một giải pháp
chính trị cho cuộc chiến.
Đáng tiếc là người ta không nghe lời ông ấy.” Hickey ấp ủ một
niềm tin mạnh mẽ rằng các bên tham chiến tại Việt Nam nên đàm
phán cho một giải pháp của riêng họ.
