Khi Hickey và những người Mỹ khác tới thăm Phủ Tổng thống,
Phạm Xuân
Ẩn được giao nhiệm vụ đưa họ đi tham quan khu trù mật. “Tôi
đưa họ qua sông Mê Công sang tỉnh Kiến Hòa (nay là Bến Tre). Họ
đang bình định khu vực đó. Sau
Chiến tranh Đông Dương lần thứ nhất, nơi này đầy rẫy Việt
Minh. Bắt đầu được một năm thì chương trình thất bại. Bác sĩ Tuyến
giao cho tôi một chiếc xe rồi bảo tôi đến thăm các khu trù mật và báo
cáo cho ông ấy những gì tôi thấy. Ông ấy biết mọi người, những tay
quận trưởng và tỉnh trưởng, đang nói dối mình. Ông ấy cần một
người có thể tin cậy, người có thể ra tận thực địa và cung cấp cho
ông ấy một bản báo cáo bí mật về những gì đang thực sự xảy ra. Tôi
lái xe một mạch xuống Rạch Giá, trên bờ vịnh Thái Lan ở Nam Bộ.
Rồi từ đây tôi lái xe qua miền Trung ra tới Huế ở phía Bắc. Tôi quay
về và báo cáo với bác sĩ Tuyến: ‘Chương trình khu trù mật đi tong
rồi. Hãy quên nó đi. Ông phải làm cái gì đó mới thôi.’ Đó là lý do tại
sao ông ấy từ bỏ khu trù mật và chuyển sang xây dựng ấp chiến
lược, với sự hậu thuẫn của người Mỹ.”
Cách Phạm Xuân Ẩn xử lý nhiệm vụ này cho thấy làm thế nào
ông trở thành một cố vấn tin cẩn của nhiều quan chức Mỹ và chính
quyền miền Nam Việt Nam. Khi được yêu cầu nghiên cứu một vấn
đề quân sự nhạy cảm, ông luôn tự mình xem xét vấn đề, như một
nhà báo điều tra, và quay về với một báo cáo thẳng thừng: “Chiến
lược của các ông không hiệu quả. Hãy tìm một chiến lược mới đi”.
Thế là cuối cùng ông giống như một người trung thực ở Việt Nam,
người cần tham vấn cho những đánh giá tuyệt mật về những gì
đang thực sự diễn ra. Ông nói sự thật với bác sĩ Tuyến. Ông nói sự
thật với những cấp trên cộng sản của mình. Vẫn là cùng một sự thật
đó nhưng lại mang những ý nghĩa khác nhau, tùy thuộc vào việc
người nghe là ai. Ông Tuyến đối mặt với một điểm yếu chiến lược
cần khắc phục. Những người cộng sản nắm được một điểm yếu
chiến lược cần khai thác.
