1862. Đi qua dưới một tháp canh xây phía trên những bức tường cao
bằng đá, chúng tôi bước vào khoảng sân được bài trí bằng một nhà
thờ Công giáo nhỏ màu trắng và những lối đi trong bóng râm không
hề có chút gì là dấu vết của những nỗi kinh hoàng được gợi lên khi
chúng tôi bước vào khu xà lim số 6. Sau khi mắt của chúng tôi đã
quen với bóng tối nhập nhoạng trong căn phòng sâu hun hút này,
chúng tôi ngạc nhiên khi nhìn thấy 150 hình nhân có kích thước như
người thật mô phỏng các tù nhân bị xích trên sàn. Hàng trăm tù
nhân đã sống trong một căn phòng này, nơi rất nhiều người trong số
họ chết đói hoặc chết vì nhiễm dịch tả hay đủ các loại bệnh khác.
Như một cựu tù đã viết về Côn Đảo năm 1934: “Không khí nồng nặc
mùi hôi thối của chất thải và mồ hôi của hàng chục cơ thể trần trụi.”
Đồ ăn “thối rữa, bốc mùi, và đầy giòi”. Lính gác là những tên “súc
vật hung tợn” có thể đánh chết tù nhân bằng tay không. Nhà tù này
chỉ có thể được sánh với những “chuồng khỉ trong sở thú”.
Quanh khoảng sân là sáu xà lim giống hệt nhau, một số dành cho
phụ nữ trong khi những gian khác dành cho tử tù. Trong một xà lim
tối tăm và ngột ngạt được dùng làm nơi biệt giam, chúng tôi nhận ra
một bàn thờ nhỏ xây trên một băng ghế xi măng. Vì không có
hương, nên những người khách viếng thăm đã để lại những điếu
thuốc dựng ngược đốt lên để tưởng nhớ những linh hồn đã chết tại
đây.
Đất nước Việt Nam hiện đại được sinh ra trên chính hòn đảo đá
đen này. Mọi thế lực thực dân tìm cách thống trị Đông Dương đều
bắt đầu bằng cách khẳng định chủ quyền đối với Côn Đảo. Marco
Polo đã trôi giạt lên bờ biển này trong hành trình khám phá châu Á
của ông trong thế kỷ 13. Người Bồ Đào Nha cũng đặt chân lên đây
năm 1560. Người Anh đặt chân lên đây năm 1702. Trong thực tế,
chính Công ty Đông Ấn của người Anh đã xây dựng những nhà tù
đầu tiên trên hòn đảo - một thử nghiệm ngắn ngủi đã chấm dứt khi
những lính đánh thuê người Sulawesi
và giết hại những ông chủ người Anh của mình. Quan trọng hơn cả,
