tuyến giúp những người bạn cùng ký túc xá có thể giữ liên lạc, để rồi sau
này bùng nổ trở thành Facebook.
Chúng ta nên hiểu hiện tượng trên như thế nào? Những nhà soạn kịch vĩ
đại người Hy Lạp như Sophocles, tác giả của các vở bi kịch đã thống trị văn
đàn Hy Lạp cổ đại, cho rằng số phận chính là câu trả lời. Trong những vở
kịch của họ, các vị thần đã định sẵn việc Oedipus giết chết cha của anh ta và
lấy chính người mẹ của mình. Trong vai trò đã được định đoạt của Oedipus,
anh ta không có lối thoát nào khác. Thế nhưng, Thucydides không đồng
tình. Ông có một quan niệm hoàn toàn khác biệt về những vấn đề liên quan
tới con người. Thật vậy, Thucydides định nghĩa về một ngành học lịch sử
mới mà trong đó con người, chứ không phải các vị thần, mới là những diễn
viên chính. Số phận có thể là bên chia bài, nhưng chính con người quyết
định mình phải đánh như thế nào, đi những lá bài nào.
Lịch sử của Thucydides cung cấp một chi ghép thực tế về những lựa chọn
mà Pericles và nhân dân Athens của ông đã đưa ra dựa trên ý chí của chính
họ. Những lựa chọn khác nhau sẽ tạo ra những kết quả khác nhau. Mục đích
của Thucydides trong việc tái dựng lại các tranh cãi trong Nghị hội là để dạy
cho các chính khách tương lai rằng đừng nên chấp nhận số phận, mà hãy
đưa ra những lựa chọn khôn ngoan hơn. Người Athens đáng lẽ đã không lao
vào một cuộc chiến tranh với Sparta vào năm 430 TCN. Trên thực tế, gần
một nửa Nghị hội chống lại việc thiết lập nên liên minh chính là nguyên
nhân dẫn tới chiến tranh. Chẳng lẽ Pericles, người đã thương lượng Nền hòa
bình 30 năm, lại không thể dự đoán trước được cuộc xung đột giữa Corinth
và Corcyra để có thể tiến hành những bước đi nhằm tháo ngòi nổ căng thẳng
trước khi nó vượt ra ngoài tầm kiểm soát và trở thành một cuộc chiến toàn
diện?
Sau Thế chiến I, Thủ tướng Đức dưới quyền Hoàng đế Wilhelm II là
Bethmann Hollweg đã cố gắng đùn đẩy mọi trách nhiệm liên quan tới hành
động của mình bằng cách đổ thừa cuộc chiến giữa Đức và Anh cho những lá
bài. Tuy nhiên, cùng những quân bài đó, một nhà lãnh đạo khôn khéo như
Bismarck có thể tìm ra những cách thức tốt nhất để duy trì mối quan hệ đồng
