« Bọn cướp từ vùng Mỹ-Tho và Biên-Hòa thường len lỏi trên thuyền
con thoạt ẩn, thoạt hiện, dài theo những sông lạch, ban đêm tấn-công bất
thần đốt phá các làng mạc yên tĩnh, rồi biến mất, sau khi gây tang tóc cho
dân cư được ta bảo hộ.
Đối với một chiến thuật như thế của địch, cuộc phòng thủ của ta vô
hiệu…
Chưa hề có một cuộc viễn-chinh Nam-kỳ nào nhọc nhằn hơn và hao
binh hơn. Mưa bão kinh khủng, bộ binh và thủy binh ta phải lội sình lội
nước dọc theo bờ kinh. Chúng chạm phải rất nhiều trọng-pháo, rào chận và
chướng ngại vật đủ-loại của địch. Quân ta phải đánh ngày đêm chống lại
những quân và vật trong một lãnh-thổ lạ-lùng và huyền-bí : một số lớn phải
chết mòn vì quá mệt mỏi hoặc vì chứng dịch tả á đông ».
...Des pirates expédiés de Mỹ-tho et de Biên-hòa
Passaient la nuit entre nos stationnaires et se faufilaient dans des
pirogues invisibles, à l’abri des broussailles qui bordent les cours d’eau. Ils
apparaissaient brusquement et en troupes nombreuses, tantôt sur un point,
tantôt sur un autre, pillant et brûlant les villages paisibles ; ils
disparaissaient ensuite après avoir porté la désolation parmi les habitants
placés sous notre protection.
La guerre défensive était impuissante contre cette tactique à laquelle
nos ennemis avaient recours pour nous troubler dans la paisible possession
de la colonie.
Jamais expédition de Cochinchine ne fut plus pénible et ne coûta plus
de monde. Les premières pluies venaient de commencer et sous des orages
terribles, comme on n’en voit que dans les régions tropicales, nos soldats et
nos marins cheminèrent laborieusement à travers les vases et les rivières
détrempées qui bordent les deux rives du canal.
