Tài liệu này hơi khó tin được, nhưng chúng tôi cũng chép ra đây để độc
giả suy gẫm, vì lẽ :
– Thủ khoa Huân là người nho nhã, châm biếm quan Việt phụng sự
người Pháp một cách kín đáo và cay đắng mà thôi, chắc không đến nỗi thô
lỗ như vậy.
– Và từ trước, quan Pháp đã tỏ vẻ kính nể ông, không lý dám cột ông
trên mui thuyền cho mọi người xem, làm một việc rất thất sách, cho đồng
bào ta càng thêm công phẫn.
Trước khi lên đoạn đầu đài, ông xin cho vợ con tế sống và xin một tấm
vải để viết một bài thơ tuyệt mạng như sau :
Hạn mã gian quan vị quốc cừu,
Chỉ nhân binh bại chí
Anh hùng mạc bả doanh dư luận,
Vũ trụ thường khang tiết nghĩa lưu.
Vô bố dĩ kinh Hồ lỗ phách,
Bất hàng cam đoạn Tướng quân đầu.
Đương niên Tho Thủy ba lưu huyết
Long đảo thu phong khởi mộ sầu.
Cụ Phan bội Châu dịch :
Ruổi dong vó ngựa trả thù chung,
Binh bại cho nên mạng phải cùng.
Tiết nghĩa vẫn lưu cùng vũ trụ,
Hơn thua sá kể với anh hùng !
Nổi xung mất vía quân Hồ-lỗ
Quyết thác không hàng rạng núi sông ;
Tho thủy ngày rày pha máu đỏ,
Đảo Rồng hiu-hắt ngọn thu phong.
